مهرناز شمسایی

امروزه یکی از پدیده هایی که بر کالبد، اقتصاد و فرهنگ یک شهر اثرات انکار ناپذیری می گذارد سکونت گاه های غیر رسمی و خودرو می باشد که غالباً به صورت محله های شهری، مدیریت شهر را برای به رسمیت شمردن و دادن خدمات یا عدم آن با چالش مواجه نموده است. لذا هدف تحقیق حاضر تبیین آسیب پذیری در محلات حاشیه نشین شهر ارومیه بوده است. تحقیق حاضر با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی بوده و با توجه به روش انجام کار، از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار می باشد. برای تحقق هدف، پس از مطالعه منابع مختلف، تعداد 12 شاخص براساس نظرات نخبگان برای شهر ارومیه انتخاب شده و محاسبه وزن شاخص ها براساس روش بهترین- بدترین در نرم افزار GAMS انجام شده است. بیش ترین وزن بدست آمده مربوط به شاخص دسترسی به معابر اصلی و کم ترین وزن مربوط به تعداد افراد آسیب پذیر بوده است. عملیات رقومی سازی، ویرایش نقشه ها، تهیه پایگاه داده، استانداردسازی شاخص ها براساس هدف تحقیق و نیز تحلیل آن ها در نرم افزار GIS انجام گرفته است. در گام بعدی وزن بدست آمده از روش بهترین- بدترین در هر یک از شاخص ها ضرب شده و در نهایت با بکارگیری جمع وزنی به ترکیب شاخص ها جهت تبیین آسیب پذیری در محلات حاشیه نشین شهر ارومیه پرداخته شده است. نتایج سنجش آسیب پذیری محلات حاشیه نشین شهر ارومیه براساس ترکیب شاخص های وزن دار مبتنی بر مدل CODAS بیانگر آن است که محلات اسلام آباد، حاجی پیرلو، کوی سالار، طرزیلو، دیگاله و دیزج سیاوش به ترتیب بیش ترین تا کم ترین میزان آسیب پذیری را به خود اختصاص داده اند.

شهرها در دنیای امروز هم بستر توسعه ی جوامع و هم کانون ایجاد چالشهای گوناگون زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعیاند. طی دهه های اخیر پوشش اراضی سبز و بایر که تامین کننده خدمات اکوسیستمی شهر محسوب می شوند، به علت گسترش شتابنده کالبد شهری و قیمت بسیار زیاد مبادلاتی زمین، سیر قهقرایی را طی می کنند. از آنجایی که برای پایداری اکولوژیکی سیمای سرزمین، ساختار آن باید از فرآیندهای اکولوژیکی موردنیاز حمایت کند، شبکه اکولوژیکی که به عنوان مجموعه ای از اکوسیستم های هم نوع بوده و از طریق سیستم پیوسته فضایی با یکدیگر در ارتباطند در شهر تهران تحت عنوان پوشش سبز و بایر در سال های 2021-1986 ، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا ابتدا به تعیین چگونگی تغییرات پوشش زمین، با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست و تکنیک ارزیابی تغییرات تصاویر طبقه بندی شده، پرداخته شد و در ادامه به کمی سازی ساختار سیمای سرزمین اراضی سبز و بایر در بازه زمانی ابتدایی و پایانی مورد مطالعه، مباردت شد. از نتایج حاصل از سنجه های ارزیابی ساختار سیمای سرزمین شهر تهران از جمله خرددانگی و انزوای لکه های زیستگاهی شامل اراضی سبز و بایر شهر به عنوان منشا خدمات اکوسیستمی، می توان نتیجه گرفت که ترکیب و توزیع فضایی لکه های سبز در منطقه یک شهر تهران تاب آور نیست. با توجه به نتایج این مرحله، مناطق 10 و 8 ، کمترین سهم اراضی سبز را نسبت به جمعیت در بین مناطق 22 گانه تهران دارند. بیشترین سهم اراضی سبز نسبت به جمعیت مربوط به مناطق 22، 1 می باشد.