اصلان استواری

برای درک شعر غنایی در هر زبان باید به جنبه های مختلف مهم ترین مفاهیم آن آشنا بود؛ زیرا باوجود اشتراک معانی متداولی چون عشق و جمال در شعر غنایی فرهنگ های مختلف جهان باز هم تفاوت های فکری، عاطفی و زبانی وجود دارد که بدون آشنایی با آن ها فهم درست شعر ممکن نیست. یکی از این گونه مفاهیم، مفهوم جنون و تصویرها و تعبیرهای فراوانی است که از آن در شعر فارسی دیده می شود. مقاله حاضر می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی از رهگذر بررسی جوانب مختلف این مفهوم و نشان دادن سیر تاریخی آن نشان دهد یک واژه معمولی چگونه به زبان شعر غنایی راه می یابد و به تدریج با گسترش حوزه واژگانی خود از طریق پیوستن به مفاهیم دیگر در سنت شعر، ماندگار می شود و آنگاه به دلیل مقارن شدن با جریانات فکری در بستر تاریخ، فرهنگ و اندیشه، امکان می یابد تا به مثابه یک گفتمان در شعر غنایی مطرح شود. نتایج این مطالعه نشان می دهد چگونه مفهوم جنون از معنای قاموسی با گذشت زمان و با توجه به اوضاع اجتماعی و سیاسی دستخوش تغییر می شود و از معنی ناپسند اجتماعی به مفهوم عاشقی ارتقاء می یابد و سپس در بستر منازعات فلسفی معتزله و اشعری تعبیری مناسب برای خردستیزی می گردد و با رواج اندیشه های صوفیانه به یک واژه ارزشمند تبدیل می شود. و از حدّ یک حوزه واژگانی صرف فراتر رفته و با گسترش قلمرو معنایی جای خود را به عنوان گفتمان رایج باز می نماید و در گستره شعر شاعران بزرگ به یکی از گفتمان های اساسی شعر غنایی فارسی تبدیل می شود.