طیبه میرزاآقایی

«ضوابط عظیمیه» به سال 1130 (قرن دوازدهم ه.ق)، در فنّ لغت و بلاغت و دستور زبان، به دست محمّدعظیم قریشی تألیف شده است. موضوع این اثر «زبان پارسی در منطقه شبه قاره» است. این نسخه در 414 صفحه با حاشیه نویسی و هامش نویسی نوشته شده است. نکات و خصائص این نسخه خطی از قبیل رسم الخط نسخه، خصوصیات آوایی، واژگانی، دستوری و بلاغی این اثر مستخرج و با تفصیل و توضیح نشان داده شده اند. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی با استفاده از ابزار گرد آوری کتابخانه ای به صورت سندپژوهی و روش داده کاوی تحلیل محتواست. در سطح آوا و واژگان آوردن کلمات به شکل و کاربردی خاص از شگردهای این مؤلف بوده است. این متن از برخی ویژگی های نحوی عربی نیز بهره برده است که در زبان فارسی امروز کاربرد کم تر و مختصرتری دارند. آرایه های ادبی در این متن سبک و کم تکرار بوده اند و در عوض آوردن شعر و مثل پربسامد و فراوان است. آوردن حروف ابجد و توجه به علم الاعداد نیز از ویژگی های برجسته این کتاب به شمار می رود.  با بررسی و تصحیح این اثر به این نتیجه رسیدیم که زبان پارسی و گسترش و آموزش آن در دوره حکومت گورکانیان در هندوستان دغدغه ادیبان و حکمرانان محسوب می شده و نگارش این کتاب و کتب مشابه و تهیه نسخه های خطی بعدی از روی آن ضرورت این تعلیم و گسترش را به اثبات می رساند. با اینکه این کتاب متعلق به حدود سه قرن پیش است، اما چون کتابی تعلیمی است تا حد امکان سهولت فهم در آن رعایت شده است. در کتیبه های فارسی هندی نیز می توان سادگی و روانی بلاغی را مشاهده کرد.اهداف پژوهش:معرفی یک نسخه خطّی جدید در حوزه بلاغت و لغت و فنون ادبی دیگر در زبان فارسی حوزه شبه قاره.بررسی و شرح ویژگی های سبکی نسخه خطّی ضوابط عظیمیه.سؤالات پژوهش:آیا در حوزه شبه قاره آنقدر زبان فارسی گسترش داشته است که زمینه ساز نگارش اثری فارسی و سلیس و روان در زمینه بلاغت و لغت و فنون ادبی شود؟باتوجه به وجود نسخه خطی «ضوابط عظیمیه» از محمدعظیم قریشی در قرن دوازدهم در شبه قاره، این متن دربردارنده کدام فنون ادبی است؟