امید جمشیدزهی شهبخش

قیمت ­گذاری و بازاریابی محصولات از مهمترین سیاست­ های کشاورزی است که در ایران به ندرت به طور صحیح از آن استفاده می­شود. اغلب مزارع و واحدهای تولیدی در ایران بعد از تغییرات نظام بهره­ برداری و اصلاحات ارضی، با چالش­ هایی همچون نظام نامناسب قیمت­ گذاری، توزیع محصولات در بازار و کاهش سهم دریافتی روستاییان از قیمت مصرف­ کننده مواجه گردید. از این­ رو، مقاله حاضر با هدف بررسی حاشیه بازاریابی محصولات کشاورزی ایران در بازه زمانی 20 ساله (97ـ 1377)، براساس روش تحقیق روایتی و فراتحلیلی و ارائه چارچوب اقتضایی با فن توصیفی ـ تحلیلی و کاربردی طراحی شد. بدین ­منظور، پس از ارزیابی دقیق پایگاه‌های مختلف اطلاعاتی داخلی در نهایت 50 مطالعه منتشر شده مورد تأیید قرار گرفت که از این میان، تنها 18 مطالعه (31 محصول) به دلیل در دسترس بودن مقاله کامل برای تشکیل جدول فراتحلیل انتخاب گردید؛ و از روش‌های آماری (مانند محاسبه همبستگی اندازه اثر d کوهن) برای سازمان‌دهی و استخراج اطلاعات متغیرها استفاده شد. نتایج فراتحلیل نشان داد، تنها متغیرهای حاشیه بازاریابی محصولات دامی در مدل ارائه شده منطبق بر الگوی مارک ـ آپ بودند. طبق یافته ­ها، متغیرهای حاشیه بازاریابی نیز با ضرایب همبستگی (اندازه اثر) بالا (بیشتر از 5/0) و اندازه اثر بزرگ (بیش از 8/0) بر قیمت محصولات کشاورزی ایران اثر دارند. همچنین عرضه محصولات باغی بیشترین تأثیر را از حاشیه بازاریابی ایران داراست و بعد از آن به ترتیب، محصولات گلخانه ­ای، دامی و زراعی تحت تأثیر حاشیه بازار هستند. همچنین نتایج حاکی از آن است متغیر هزینه بازاریابی بیشترین اثر را بر قیمت محصولات زراعی، متغیرهای تولیدکننده، عمده فروشی، خرده­ فروشی و هزینه­ های بازاریابی بیشترین اثر را بر قیمت محصولات باغی، متغیرهای هزینه ­های بازاریابی و خرده­ فروشی بیشترین اثر را بر محصولات دامی و متغیرهای قیمت خرده فروشی، تولید کننده و هزینه ­های بازاریابی بیشترین اثر را بر حاشیه بازاریابی محصولات گلخانه ­ای، ایران دارند.