سید محمدرضا سعیدی نیاسر

گاز طبیعی به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود از جمله آلایندگی کمتر نسبت به سایر سوخت های فسیلی توسط کارشناسان حوزه انرژی به عنوان امیدبخش ترین سوخت فسیلی در قرن بیست و یکم در نظر گرفته شده است؛ بطوری که آژانس بین المللی انرژی در گزارش چشم انداز انرژی سال 2011 از دوره کنونی به عنوان «عصر طلایی گاز» یاد می کند. از طرف دیگر، پیشرفت های فناورانه در یک دهه گذشته امکان بهره برداری  از حجم عظیمی از منابع گاز طبیعی که در گذشته به دلیل هزینه بالای تولید و فقدان فناوری مناسب قابل برداشت نبودند را فراهم نمود و موجب گردید تولید گاز طبیعی بویژه در منطقه آمریکای شمالی افزایش چشمگیری یابد. این تحول فناورانه که از آن  به عنوان «انقلاب منابع نامتعارف گاز» یاد می شود باعث شد ایالات متحده آمریکا در سال 2010 با پشت سر گذاشتن روسیه بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان شود و این کشور از واردکننده عمده گاز به صادرکننده بالقوه آن تبدیل شود. انقلاب منابع نامتعارف گاز تغییرات عمده ای در مؤلفه های بازار جهانی گاز طبیعی از قبیل ذخایر، عرضه، تقاضا، قیمت، نظام قیمت گذاری، قراردادها و تجارت گاز طبیعی ایجاد کرد. مصرف کنندگان عمده انرژی و گاز طبیعی با وقوع انقلاب گاز شیل به دلیل افزایش میزان عرضه انرژی به بازارهای جهانی، متنوع سازی منابع عرضه، کاهش وابستگی به تولیدکنندگان سنتی و ثبات قیمت های انرژی در بازار با بهبود وضعیت امنیت عرضه انرژی مواجه هستند؛ تولیدکنندگان سنتی نیز در زمینه امنیت تقاضا با چالش هایی در آینده روبرو خواهند شد.

انقلاب شیل کهدر طول یک دهه گذشته به سبب استفاده از فناوری های نوین، امکان بهره برداری از حجم عظیمی از ذخایر نفت و گاز طبیعی غیرمتعارف که در گذشته به دلیل هزینه بالای تولید و نبود فناوری مناسب قابل استحصال نبودند، را فراهم کرد و برای همیشه نقشه انرژی و ترانزیت انرژی در جهان را تغییر داد؛ به گونه ای که کارشناسان حوزه انرژی از امریکای شمالی به عنوان خاورمیانه جدید یاد می کنند. سیاست گذاران اوپک در ابتدا این تحول فناورانه را جدی تلقی نمی کردند و با اشاره به هزینه تولید بالای منابع غیرمتعارف، آن را با منابع متعارف، قابل رقابت نمی دانستند و لذا در برابر آن غافلگیر شدند. از نیمه سال 2014 به بعد، اوپک که به طور سنتی با تغییر سطح تولید، سعی در نگهداشتن بازار در حالت تعادل موردنظر خود و دامنه قیمت تعیین شده داشت، با چرخشی تاریخی، راهبرد حفظ سهم بازار و پایین نگهداشتن قیمت را به امید ورشکستگی و خروج تولیدکنندگان شیل، جایگزین راهبرد حفظ قیمت کرد که تاکنون اثربخش نبوده است. البته اتخاذ چنین راهبردی موردحمایت همه اعضا نبوده و مخالفت هایی جدی در برابر آن وجود دارد. کارشناسان حوزه انرژی پیش بینی می کنند با ورود فناوری های مدرن به صنعت شیل، هزینه تولید در برخی از حوزه ها می تواند تا حدود 20 دلار در هر بشکه کاهش یابد. این به آن معنا است که تولیدکنندگان سنتی به ویژه کشورهای عضو اوپک می بایست نفت شیل را به عنوان رقیبی دائمی در بازار نفت بپذیرند و سیاست ها و برنامه های خود را با توجه به این واقعیت تنظیم کنند