حسین بور

در این پژوهش به بررسی اثرات زمین لغزش های رخ داده در استان چهارمحال و بختیاری و آنالیز آماری آن ها پرداخته می شود و در نهایت جهت مستند شدن موارد بررسی شده، دو مورد از زمین لغزش های بزرگ محور ناغان – سد کارون 4، با استفاده از روش های نرم افزاری و تجربی ارزیابی می گردد. جمع آوری آمار مربوطه، در گروه بررسی زمین لغزش های اداره معاونت آبخیزداری و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، از سال 1365 تا 1392 انجام شده است. طی این مدت، تعداد 319 لغزش شناسایی و مشخصات آن ها ثبت گردیده است. با استفاده از اطلاعات این پژوهش، زمین لغزش های اتفاق افتاده در استان چهارمحال، براساس حوضه ها و زیرحوضه های در برگیرنده و میزان خسارات های وارده، مورد مطالعه آماری قرار گرفته اند. در نهایت برخی از مهمترین زمین لغزش های محور ناغان – سد کارون 4، معرفی و طرح های پایدارسازی آن ها ارائه می گردد. با توجه به قرارگیری این زمین لغزش ها در بالادست روستاهای ده کهنه و گندمکار علیا و احتمال وقوع تلفات جانی ناشی از این زمین لغزش ها، بررسی کامل و جامعی بر روی حرکات دامنه ای و راه های کاهش حرکت زمین لغزش انجام شد. عوامل اصلی محرک زمین لغزش های محور ناغان – سد کارون 4، نفوذ آب های سطحی و روان آب های حاصل از بارندگی های فصلی و همچنین وجود لایه های مارنی و رسی در مصالح دربرگیرنده شیروانی ها می باشد. طبق بررسی های به عمل آمده تقریباً همه زمین لغزش های محور مذکور، روستاها و مراکز جمعیتی را تحت تأثیر قرار داده است. در این پژوهش با تحلیل پایداری برای شیروانی های خاکی (تحلیل های عددی با استفاده از نرم افزار Geoslope) و شیروانی های سنگی (تحلیل های استریوگرافیک) به طور جداگانه و لحاظ نمودن مشاهدات میدانی، راهکارهای مناسب پایدارسازی بر اساس مکانیزم این زمین لغزش ها ارائه شده است. روش های اصلی پایدارسازی ترانشه های خاکی و سنگی، مبتنی بر اجرای زهکش های سطحی و زیر سطحی در کنار سازه های نگهبان می باشد. با توجه به تحلیل های انجام شده عملکرد آب منفذی و نفوذ ناپذیری لایه های مارنی از عوامل اصلی حرکت توده خاک هستند. بنابراین ایجاد شبکه های زهکشی بهترین راه حل به منظور تثبیت زمین لغزش های مورد نظر می باشند.

انتشار اخبار مربوط به زمین لغزش و رانش زمین در مناطق مختلف کشور، هر از گاهی توجه مردم و مسئولین را به این پدیده خطرآفرین معطوف می دارد. پیش بینی و در صورت امکان جلوگیری از وقوع زمین لغزش ها می تواند علاوه بر حفظ جان شمار زیادی از هموطنان، کاهش خسارت های مالی ناشی از تخریب زیرساخت ها و سایر منابع را نیز به دنبال داشته باشد. کنترل حرکات زمین و پایدار سازی لغزش ها در حریم رودخانه ها و حوضه سدها می تواند راه حلی برای کاهش رسوبات تولید شده در پشت دریاچه و افزایش عمر مفید سدها باشد. زمین لغزش ُنقُل در بخش پادنای منطقه سمیرم و مشرف بر رودخانه لای سرخ از سر شاخه های رودخانه ماربر و کارون رخ داده است. ورود رسوبات از طریق رانش و لغزش به این رودخانه می تواند به مرور زمان ذخیره آبی مفید و قابل استفاده از سدهای کارون را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین زمین لغزش ُنقُل به عنوان یکی از زمین لغزش های فعال و تأثیرگذار در منطقه مورد مطالعه می باشد. به منظور بررسی و کنترل حرکات زمین لغزش ُنقُل، از شبکه های اندازه گیری ماهواره ای استفاده شده است. در این تحقیق بر اساس نتایج حاصل از اندازه گیری های شبکه در بازه های زمانی مختلف، میزان جابه جا یی هر یک از نقاط این زمین لغزش محاسبه شد. با استفاده از داده های زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیکی، ابعاد سطحی و زیر سطحی زمین لغزش مشخص گردید. همچنین تحلیل های عددی با استفاده از داده های زمین شناسی مهندسی، جهت ارزیابی پایداری زمین لغزش انجام شده و در نهایت طرح های مناسب پایدارسازی ارائه شد. اشباع شدن مصالح دامنه به خصوص مصالح مارنی، باعث کاهش پارامترهای مقاومت مکانیکی خاک شده و باعث ناپایداری توده خاک شده است. جهت زهکشی عمقی یک سری گمانه های مایل با شیب نزدیک به سطح افق و در جهت مخالف دامنه طراحی شده است. همچنین اجرای عملیات ساماندهی رودخانه مطابق با جزییات ارائه شده در انتهای مقاله پیشنهاد گردید.