محمودرضا سلیمانی

از نظر کتب روانشناسی و اسلامی اثرگذارترین عامل بر رفتارکودک، در هفت سال دوم زندگی آ ن ها محیط اطرافشان است. فضایی که کودکان در آن حضور می یابند در شکل گیری شخصیت و رشد همه جانبه ی آن ها اثرگذار است که متأسفانه امروزه در کشور ما ایران توجه به این مسأله و طراحی فضایی مناسب که کودک خود بتواند درآن به تفکر و کاوش بپردازد، بسیار کم اهمیت است. فرآیند طراحی فضای کودکانه دارای ساختاری پیچیده و نامعین است و طراح تنها با دانش شخصی خود نمی تواند پاسخگوی همه ی نیازهای مسأله ی طراحی باشد. از این رو از روش های دیگری مانند طراحی مشارکتی یعنی گفت وگوی مستقیم با کودکان کمک می گیرد. تمرکز این مقاله بر طراحی فضا برای کودکان شش تا نه سال است. بهترین راه برای برقراری ارتباط با کودک و شناخت روحیه ی آن ها برای طراحی فضای معماری، نقاشی است. زیرا کودک با نقاشی خود، تمایلات و آرزوهای خود را از طریق نقاشی به بزرگتر خود منتقل می سازد. مقاله ی حاضر به طراح کمک می کند تا به پاسخ پرسش«فضای آموزشی مطلوب برای دانش آموزان دوره ی ابتدایی براساس نشانه شناسی نقاشی آن ها چگونه فضایی است؟» برسد و از طریق تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان براساس علم نشانه شناسی و ارائه ی راهکارهای طراحی، براساس آن ها به طراحی فضا برای کودکان در بازه ی سنی شش تا نه سال بپردازد. برای دست یابی به هدف مذکور، از روش تحقیق ترکیبی و برای جمع آوری داده ها از روش تصویرمبنا استفاده شده است. طبق این پژوهش با تحلیل و دست یابی به پارامترهای استخراج شده از نقاشی ها می توان محیطی آموزنده و خوشایند برای کودکان طراحی کرد. روش تحقیق این مقاله، روش تحلیل محتوا است و با مطالعات کتابخانه ای و میدانی از طریق گفت وگوی مستقیم با کودکان همراه است. نتایج این پژوهش به طراحان می گوید که برای طراحی فضای آموزشی باید به عواملی مثل طبیعت، نشاط و سرزندگی، دانش و خرد، امنیت و آرامش توجه داشت؛ عواملی که نیازمند فضای باز و پارک مانند یا باغ گون خواهد بود و به جای مدرسه باید نام پارک مدرسه بر فضای آموزشی نهاد.