محمدرضا روح اللهی

در سالیان اخیر مهندسی مجدد فرایندهای کاری1 در ایران با جلب نظر بسیاری از سازمانهای دولتی و خصوصی، مدیران این سازمانها را برای رسیدن به نتایج شگرف آن به تخصیص منابع تشویق کرده است. اما مطالعات انجام شده روی این پروژه ها نشان می دهد بسیاری از آنها به بهبود فرایندهایی اساساً غیرضروری پرداخته اند؛ یا از کنار فرایندهایی گذشته اند که برای تحقق مأموریتهای نه چندان روشن سازمانها حیاتی اند. براساس این مشاهدات مهندسی مجدد کلان فرایندهای سازمانها با نگاه توأم به اهداف و مأموریتهای آن، در اجرای موفقیت آمیز طرحهای مهندسی مجدد می تواند نقش اساسی داشته باشد. در واقع احیای فرایندهایی که تحقق اهداف را امکانپذیر ساخته و حذف فرایندهایی بدون ارتباط بنیادی با مأموریتهای سازمانها، بیشتر با روح مهندسی مجدد سازگار است. در این مقاله به مهندسی مجدد در سطح کلان سیستم ملی پژوهش و نوآوری سلامت ایران به عنوان یکی از سیستمهای حیاتی کشور و بخش بهداشت پرداخته می شود. باتوجه به مطالعات انجام شده بخشهایی از این سیستم به صورت منفک از هم در حال فعالیت بوده و بخشهای مهم دیگری از آن هنوز مورد توجه قرار نگرفته است. این امر بیش از هرچیز ناشی از حاکم بودن نگرش وظیفه ای به این سیستم است که جایگزینی آن با دیدگاه فرایند محور (با رعایت مجدانه همراستایی فرایندها با مأموریت و اهداف سیستم) ضروری به نظر می رسد. در این بازطراحی، از روشهای ابتکاری به عنوان بخشی از هنر معماری سیستم استفاده شده است.