حمدالله جعفرپور

اسالیب شرط از نظر معنا در بر دارنده سببیّت و توقّف یکی بر دیگری می باشد که فعل شرط و جواب و ادوات شرط ارکان اساسی آن است این ادوات شانزده گانه به اول جملات شرطی که با دو فعل مضارع یا ماضی و یا یک مضارع و ماضی و یا برعکس بوده وارد می شوند و جمله دوم اکثراً متوقّف بر جمله شرط می باشد در بحث جملات شرطی و انواع ادوات متفاوت و هم چنین چرائی کاربرد نوع خاصی از افعال اهمیّت خاصی به چشم می خورد در مقاله حاضر تلاش بر این است تا ظرائف بلاغی «إن، اذا و لو» را در کاربردهای قرآن کریم آشکار نماییم بنابراین ظرائف بلاغی جملات شرطی با «اذا» از جهت حتمیت و «إن» از جهت شک و احتمال و نیز «لو» که امتناع وقوع جواب شرط به خاطر امتناع شرط است مطالعه شده است و نیز نشان داده شده است گاهی فعل شرط می تواند به معنای ماضی و حال بکار رود و «اِن» هر چند اغلب در مفهوم شک و احتمال است گاهی از آن تعبیر به قطعیت می شود و قتی که در معنای توبیخ، کنایه، تغلیب و جاهل گرفتن مخاطب عالم و تجاهل باشد و گاه در امور محال بکار می رود همین طور «لو» به صورت امتناعی و غیرامتناعی در قرآن آمده است و «اذا» غیرجازم بوده و ظرف زمان آینده است که گاه فعل شرط آن در تقدیر می باشد و در امور قطعی الوقوع بکار می رود.