علی اکبر قندهاری

امروز انواع مختلف ادبی هر کدام دارای جایگاه ویژه ای در جامعه  و گفتمان های موجود در آن هستند. در این میان، طنز که دارای پیشینه طولانی در ادبیات ایرانی است تا به امروز توانسته درآثار فاخری بازتاب پیدا کند. در میان بزرگ ترین طنزنویسان معاصر می توان به محمد خرمشاهی اشاره کرد که در دروه حیات خود برای مدت طولانی آثار ارزشمندی را خلق کرده است. وجود زمینه ها و شرایط نابهنجار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در دوره معاصر سبب شده است تا ادبای بسیاری سبک طنز با محوریت مستعارنویسی را در دستور کار خود قرار دهند. محمد خرمشاهی نیز از جمله شخصیت های ادبی است که بخش عمده آثارش با نام های مستعار وی منتشر شده است. مسئله ای که این پژوهش دنبال می کند چرایی و کیفیت کاربست این نام های مستعار توسط وی و امتداد ان در ادبیات نمایش نامه نویسی دوره معاصر است. پژوهش حاضر به روش تصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که محمد خرمشاهی در طول نود سال حضور پرکار و ارزنده در حوزه طنز معاصر با بیش از نود اسم مستعار فعالیت داشت. این نام ها در قالب نام نمایش نامه ها و شخصیت های موجود در نمایش نامه های معاصر در ادبیات نمایشی و طنز ایران امتداد یافته است. اهداف پژوهش: مطالعه و بررسی نام های مستعار محمد خرمشاهی در دوره فعالیت ادبی. بررسی علل استفاده محمد خرمشاهی از اسامی مستعار در طنزنویسی. سؤالات پژوهش: چرا محمد خرمشاهی در آثار خویش به مستعارنویسی روی آورده است؟ مستعارنویسی و کاربرد اسامی و طنز چه جایگاهی در نمایشنامه های طنز معاصر دارد؟

محمّد خرّمشاهی از شاعران و نویسندگان معاصر و یکی از مستعارگویان عرصه طنز است که در طول نود سال فعالیت، با بیش از نود نام مستعار در این حوزه قلم فرسائی نموده تا جایی که به یکی از رکوردداران اسم مستعار در فضای مطبوعاتی ایران بدل شده است؛ اما با این همه فعالیت، از دید پژوهشگران هم مغفول مانده است. از آنجایی که وظیفه طنز، ضمن آگاه کردن مسئولان از مشکلات و نارسائی ها باید تا حدّ امکان، درمان را نیز بازگو کرده و رفع موانع و مشکلات، ساعی و کوشا باشد. نگارنده در این مقاله تلاش نموده علاوه بر معرفی و شناساندن این شخصیت، رابطه و محتوای اسامی مستعار را با محتوا و مضامین اشعار و مطالب طنز وی بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان می دهد که به طور نسبی بین اشعار و مطالب طنز خرّمشاهی با اسامی مستعار انتخابی، ارتباطی معنادار وجود دارد.