جمال رضایی اوریمی

پزشکان طب سنتی ایران در کتاب های مرجع پزشکی خود در دوران تمدن اسلامی حمام ها را از مراکز پیشگیری و درمان بیماری ها دانسته اند و در این باره بسیار نوشته اند. بر این اساس، طی سالیان اخیر در پژوهش های طب سنتی، در ارتباط با نقش حمام در تأمین سلامت مردم پژوهش شده است. هدف از پژوهش حاضر معرفی و نقد مقاله «رویکرد پیشگیرانه و درمانی حمام در طب ایرانی» تألیف زهرا حسین هاشمی و همکاران است که در مجله علمی پژوهشی تاریخ علم (دوره 1۷، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۸) منتشر شد. این پژوهش یک مطالعه تحلیلی-انتقادی است که با به کار گرفتنِ منابع کتابخانه ای، ابتدا به معرفی مقاله و سپس به بررسی و ارزیابی آن از نظر ساختاری، محتوایی و روشی می پردازد. مقاله مذکور قالبی منسجم دارد که نشان دهنده تلاش نویسندگان برای شناساندن دیدگاه های طبی حکمای ایرانی در باره تأثیر حمام بر حفظ سلامتی بدن بر اساس رویکرد پیشگیرانه و درمانی است. در ساختار مقاله بعضاً ارجاع دهی های نامناسب و ابهام در حدود و ثغور دیده می شود. همچنین عدم تبیین اصطلاحات طب سنتی، ابهام در باره رویکردهای پیشگیرانه و درمانی حمام، عدم صحت و اعتبار علمی کافی در برخی توجیهات علمی و ترجمه نادرست متون عربیِ برگرفته از منابع طب ایرانی را می توان از نقدهای محتوایی برشمرد. نتایج اصلی این پژوهش حاکی از آن است که مقاله مورد نظر علی رغم اینکه توانسته با بررسی رویکردهای پیشگیرانه و درمانی حمام در طب ایرانی، مقوله ای تازه به روی پژوهشگران تاریخ پزشکی بگشاید، اما دارای اشکالات متعددی به لحاظ ساختاری، محتوایی و روشی است. لذا انتظار می رود با توجه به اهمیت موضوع نقد در پژوهش های علمی و با توجه به تحلیل انجام شده در باره آن مقاله، مطالب پیش رو موجب ارتقای کیفیت مقالات و اصلاح تولیدات علمی در این حوزه شود.