سید محمدمنصور پورمولا

در دوران حیات 40ساله ج.ا.ایران شکل خاصی از قالب ها و الگوهای گفتمانی ظهور کرده است که این نوشتار بر آن است تا تحول گفتمان سیاسی را در دولت هاشمی رفسنجانی نشان دهد. این تحقیق با هدف تبیین الگوی تأثیر گفتمان سیاسی بر تعاملات بازرگانی خارجی ج. ا. ایران و اتحادیه اروپا پرداخته است. روش تحقیق مورد استفاده آمیخته (کیفی و کمی) است. در مرحله نخست، برای ارایه مدل از روش کیفی بر مبنای روش نظریه پردازی داده بنیاد یا گراندد تئوری استفاده شده. روش نمونه گیری به صورت هدفمند با 10 نفر از خبرگان حوزه های تجارت خارجی و متخصصین روابط بین الملل و سیاست خارجی مصاحبه های عمیق انجام شده است. نتایج حاصل از مصاحبه ها با استفاده از سه مرحله کدگذاری (باز، انتخابی و محوری) مورد تحلیل قرار گرفتند. برای اطمینان از صحت نتایج مدل به دست آمده در مرحله کیفی به صورت کمی نیز با استفاده از پرسشنامه مورد آزمون قرار گرفت. جامعه آماری آن نیز شامل 180 نفر از کارشناسان مرتبط با موضوع در سازمان توسعه تجارت، وزارت بازرگانی و وزارت امور خارجه است که با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده انجام شده، و با استفاده از فرمول کوکران 82 نفر آن ها به عنوان نمونه انتخاب شده اند. برای بررسی و تایید جزئیات مدل از روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. این نتایج نشان می دهند تأثیر مقوله های «تنش زدایی» و «رویکرد تعاملی» بر بعد تنش زدایی در سیاست خارجی و نیز تأثیر مقوله های «توسعه اقتصادی»، «اقتدار و امنیت ملی» و «مصلحت گرایی» بر بعد سازندگی اقتصادی و منافع ملی در دولت هاشمی رفسنجانی تأیید شده اند.