نرجس نعمتی

یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است که تطبیقی در معناشناسی ملکوت در قرآن کریم وکتاب مقدس انجام دهد. بر اساس نتایج پژوهش، یکی از مفاهیم ملکوت در عرف قرآن کریم عبارت است از «باطن» و «آن سوی هر چیز که رو به پروردگار متعالی» است. معنا و مفهوم دیگر ملکوت «ملک» می باشد، یعنی سلطنت و حکومت است. همچنین ملکوت در قرآن کریم به شکل سیرخطی از زمان نزول، به معنای انذار قیامت، باطن هر چیزی، حقیقت واحد خدایی و تسلط خداوند بر همه امور است که این نشانگر تغییر معنا و مفهوم ملکوت در مرور زمان است. در متون عهد عتیق دو نوع از ملکوت می توان برشمرد: اول پادشاهی و ملکوتی که همیشگی است و از ازل تا ابد ادامه دارد. دوم ملکوت خداوند در آخرالزمان که مسیح ظهور می کند و حکومتی سیاسی به راه می اندازد. در عهد جدید هم بنابر بیانات حضرت عیسی (ع) دو نوع ملکوت می توان تصور نمود: ملکوتی که در تاریخ آغاز شده است و در نهایت تاریخ تکمیل خواهد شد؛ ملکوتی که موجود و ماورایی است.

فهم دقیق آیات قرآنی در گرو شناخت جامع از معانی الفاظ آن است؛ زیرا نازل کننده وحی، حکیمانه واژگان را در مناسبترین جایگاه کاربردی خود قرار داده است. از این رو درک معنای واژگان قرآنی به فهم آیات منتهی خواهد شد. ملکوت از واژگانی است که مفسران در مورد آن دیدگاه های مختلفی دارند، هر چند نگاه فلسفی و عرفانی به این واژه دارند اما به عمق معنای آن پی نبرده اند. این مقاله با شیوه توصیفی تحلیلی، درصدد پاسخ به چیستی معنای ملکوت در قرآن کریم است که با مراجعه به کتب لغت، استفاده از روایات و دیدگاه مفسران و کاربرد واژه ملکوت در زبان های دیگر با کنکاش در کتب مقدس انجام گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد ملکوت واژه ای دخیل در زبان عربی است که به جهت فصاحت و بلاغت خاص این زبان تغییر شکل داده است و کاربرد معنایی آن در قرآن کریم به شکل سیر خطی از زمان نزول، به معنای انذار قیامت، باطن هر چیزی، حقیقت واحد خدایی و تسلط خداوند بر همه امور است که این نشانگر تغییر معنا و مفهوم واژه ملکوت در مرور زمان است اما با تتبع در سیاق آیات می توان گفت ملکوت به معنای جامع همه اینها است.