سارا طاهری امیری

جمعه مسجد اردبیل، در طول حیات بیش از هزار ساله ی خود، خسارت های بسیاری را بر اثر عوامل انسانی و طبیعی بر کالبد و محتوای خود دیده است. پی بردن به فرم منحنی گنبد فرو ریخته مسجد در جهت تکمیل خطوط اصلی بنا برای ساخت گنبد جدید در مرمت، امری ضروری است. هم چنین شناخت جایگاه جمعه مسجد به عنوان یکی از مساجد مهم و کهن کشور و نیز بررسی تاثیرپذیری از و تاثیرگذاری بر بناهای مشابه متقدم و متاخر خود، بدون اشراف دقیق بر ویژگی های معماری آن، امکان پذیر نخواهد بود. هدف پژوهش، یافتن منحنی گنبد جمعه مسجد اردبیل با بررسی پلان ها و مقاطع مشابه آن و از نوع بنیادی است. روش تحقیق، تحلیلی – تطبیقی و به صورت داده بنیاد است. ماهیت پژوهش، آمیخته است. گردآوری داده ها از روش میدانی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای بوده است. پس از مقایسه ی تطبیقی 20 بنای مشابه با جمعه مسجد در بازه ی زمانی صد سال قبل تا صد سال بعد از آن، بر اساس متغیرهای مختلفی نظیر نوع پلان، گوشه سازی، تزیینات، شکل ساقه گنبد، نحوه ی نورگیری و نیز تناسبات گنبدخانه، نزدیک ترین بناها به بنای مورد نظر مشخص گشته و منحنی گنبد آنها روی جمعه مسجد شبیه سازی و با شناسایی نوع منحنی و ترسیم دقیق آن، شکل اولیه گنبد ایلخانی جمعه مسجد ترسیم گردید.