زهرا قدوسی نژاد

بشر بر اساس فطرت الهی خود، قابلیت درک معنویت و حضور خداوندی را در تعاملاتش دارد. نیاز انسان به پرورش معنوی، انکارناپذیر است؛ اما تاکنون در طراحی صنعتی و مطالعات پیرامون آن، به قدر کافی به این نیاز فطری توجه نشده است. در پژوهش حاضر، طراحی محصول بر اساس این خصیصه کاربران بررسی شده است. هدف این مقاله، شناخت عوامل مؤثر بر ایجاد هویت معنوی محصول و احساسات معنوی کاربران است تا بتوان راهکاری را جست وجو کرد که هدایتگر طراحان در این مسیر باشد. این پژوهش نظری، بر مبنای فرایند برایان لاوسون شکل یافته و به دنبال آن، مطالعات کتابخانه ای و میدانی بر اساس مراحل سه گانه بررسی، تلفیق، ارزیابی و تعاملشان با یکدیگر انجام شده است. ساختار پژوهش بر اساس گروهی از واژگان بنا شده است. این واژگان که بیان کننده مشخصه های عملکردی، سمبلیک و استتیکی محصولات اند، از دو مسیر به دست آمده اند: گروه اول، با مروری بر مطالعات در زمینه هنر و معنویت، به ویژه هنر اسلامی و گروه دیگر، با مراجعه ای ساختاریافته به صفات خداوند در منبع مکتوب و بی نقص معنویت، یعنی قرآن کریم. کلیدواژگان و صفات مذکور با تحلیل های کیفی و محتوایی غربال شدند. در نتیجه، فهرستی نهایی از کلیدواژگان به دست آمد که طراحی محصولات بر اساس آن ها، ممکن است بر تجلی هویت معنوی در فرایند استفاده کاربران و به ویژه استفاده کنندگان ایرانی مؤثر واقع شود.

با توجه به جایگاه مشارکت در طراحی خدمات، اهمیت رویکرد مشارکتی در این حوزه روز به روز افزایش می یابد. اما در رابطه با روند طراحی مشارکتی در حوزه ی طراحی خدمات و فواید حاصل از بکارگیری رویکرد طراحی مشارکتی در این حوزه، مواردی وجود دارد که به بررسی و مطالعه ی بیشتر نیاز دارد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش، بررسی روند طراحی خدمات با رویکرد مشارکتی و تاثیرات مثبت حاصل از این رویکرد در چنین پروژه هایی می باشد. در این نوشتار روش تحقیق از نوع تحلیل کیفی مبتنی بر مطالعه ی موردی است؛ که در این راستا چهار پروژه ی طراحی خدمات به عنوان مطالعه های موردی انتخاب شده است. مهم ترین نتیجه ای که در راستای تحلیل این پروژه ها بدست آمد نشان می دهد که می توان فرآیندی سه مرحله ای را در اجرای کلیه ی پروژه های طراحی خدمات که در قالب رویکرد طراحی مشارکتی به انجام می رسند، شناسایی و به طراحان در این حوزه معرفی کرد. همچنین با بررسی تاثیر ابزارهای طراحی مشارکتی در ارتقای حوزه های نوآوری در طراحی خدمات، این نتیجه بدست آمد که بکارگیری این ابزارها در حوزه های نوآوری می تواند تاثیرات مثبتی در پی داشته باشد. در انتها جهت ارزیابی فرآیند پیشنهادی در این نوشتار، روند یک پروژه ی اجرایی و نتایج حاصل از آن مورد ارزیابی و مقایسه ی تطبیقی قرار گرفت.