آتنا کیانی مجاهد

کوروش کبیر مؤسس سلسله هخامنشیان در مدت سی سال پادشاهی، پس از شکست پادشاهی ماد، لیدی و فتح آسیای صغیر، حکومت خود را تا بابل، یونان و مصر گسترش داد و توانست اقوام آن ها را تحت حکومت خود درآورد و رؤسایی را که ساتراپ نامیده می شدند، بر آن ها بگمارد. این گستردگی قلمرو، باعث ایجاد آشنایی اقوام و ملل با ایرانیان به خصوص هنرمندان و صنعت گران با یکدیگر گردید و باعث تأثیر پذیری در آثار همدیگر شد. در این مقاله، سعی می شود به نقش ستون و اهمیت آن در معماری هخامنشیان و چگونگی تأثیرپذیری از معماری دیگر ملل (یونان و مصر) پرداخته شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هنر معماری هخامنشی، هنری متشکل از چندین هنر ملل دیگر از جمله یونان، مصر، آسیای صغیر و بین النهرین است که هخامنشیان با ترکیب این هنرها با یکدیگر هنری جدید به وجود آوردند. همچنین باید یادآور شد که معماری ایرانی نیز تأثیراتی بر این ملل ها و دیگر ملل داشته است. استفاده از تالار ستون دار با این شیوه که به یونان و آسیای صغیر نسبت داده می شود، کاملاً ایرانی است، زیرا که این شیوه ساختمان سازی، در یونان در قرون 5 و یا 6 پ.م وجود دارد؛ در صورتی که در ایران، این نوع کار، متعلق به قرن 9پ.م می باشد. درسایت های نوشیجان، باباجان و گودین تپه که پیش از هخامنشیان ساخته شده اند نیز این تالارها دیده شده است. در آسیای صغیر، آپادانای آلتین تپه اورارتویی یک آپادانای هخامنشی است و تاریخ آن، از تاریخ کل بنا جدیدتر می باشد و نشان می دهد که این تالار در دوره هخامنشی ساخته شده است.

مدرسه چهارباغ که مدرسه سلطانی و مدرسه مادرشاه نیز نامیده می شود، آخرین بنای تاریخی باشکوه دوران صفوی در اصفهان است که برای تدریس و تعلیم به طلاب علوم دینی در دوره شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، از سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری ساخته شده است. مدرسه چهار باغ که به قول بسیاری از محققین هم مدرسه و هم مسجد بوده است، با ۸۵۰۰ متر مربع مساحت در ضلع شرقی خیابان چهارباغ قرار دارد. از سوی دیگر، حکمت مشاء توسط ارسطو پایه گذاری شد که ابن سینا مهم ترین نماینده آن در بستر فلسفه اسلامی به شمار می رود. در این نوشتار، با بهره گیری از روش کتابخانه ای و تحلیل کیفی، عناصر مدرسه چهار باغ در ارتباط با حکمت مشاء بررسی و تحلیل شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مدرسه دینی چهار باغ یکی از زیباترین و باشکوه ترین بناهایی است که در دوره صفویه ساخته شده و مکانی برای تدریس طلاب و مشتاقان علوم دینی بوده است. از آنجا که در ایران نیز مشتاقان بسیاری برای یادگیری و به چالش کشیدن مکاتب ملل دیگر وجود داشته است، حکمت مشاء نیز توسط دانشمندان و فیلسوفان ایرانی مورد بررسی و تکامل قرار گرفته است. احداث این مدرسه در حقیقت تمثیلی برای تلاش انسان در راستای بازسازی زندگی پس از مرگ بر روی زمین است و کوششی برای رسیدن به بهشت آرمانی در این دنیا به شمار می رود. با توجه به اهمیت علم آموزی در دوران صفوی، احداث محل های متعدد تدریس علوم رایج بود و مدرسه چهارباغ یکی از سرآمدترین این مکان ها به لحاظ معماری و محل ساخت می باشد.