احمد شعیب مسلم یار

نگارندگان این مقاله در پی شناخت تاریخ نگری مورخان افغانستانی سده های هجدهم، نوزدهم و بیستم میلادی بوده اند و آنچه از این پژوهش به دست آمده، نشان می دهد که در تاریخ نگری مورخانی چون محمود الحسینی، شکارپوری، خالص، نوری و ریاضی نوعی تقدیرگرایی، جبر تاریخی و تقدس گرایی وجود دارد. همچنین این مورخان به رخدادها و وقایع تاریخی عمدتاً نگاهی اسطوره ای، قومی و نخبه گرا دارند. مورخانی چون علوی، خالص، خوافی و ریاضی بر فایده مندی، عبرت آموزی و بصیرت افزایی تاریخ تأکید داشته اند. البته با گذر از فیض محمدکاتب به عنوان یک نقطه عطف مهم در دگرگونی نحوه نگرش مورخان به تاریخ، به مورخان سده بیستم میلادی می رسیم که از غبار، کهزاد، حبیبی و کاکر گرفته تا عطایی، فرهنگ و سیستانی، تاریخ نگری شان بیشتر متأثر از ملی گرایی بوده و برای افغانستان تاریخ پنج هزارساله همراه با نژاد آریایی را قائل شده و براساس همین نگرش، دوره های مختلف آریانا، خراسان و افغانستان معاصر را برای تاریخ افغانستان مشخص کرده اند.