الهه ستوده پور

«خلاقیت» در ادبیات تطبیقی عبارت است از تفاوت بین تقلید کردن و تأثیر پذیرفتن و نویسنده خلاق به کسی گفته می شود که از آثار دیگران الهام بگیرد و آنچه را که از دیگری وام گرفته، در ساخت اجتماعی و فرهنگی جامعه خود به شیوه ای نو بپروراند. بومی کردن یا «از آنِ خود کردن» مضامین ادبیات سایر ملت ها، نه تنها امری مذموم نیست بلکه نقش مهمی در غنی کردن ادبیات ملی ایفا می کند. شباهتی که در طرح و پیرنگ دو رمان «شوهر آهو خانم» (1340) نوشته علی محمد افغانی و «خواهر کاری» (1900) نوشته تئودور درایزر دیده می شود، مقایسه این دو اثر را در ادبیات تطبیقی ممکن می-سازد. این مقاله بر این باور است که افغانی در نگارش رمان شوهر آهو خانم، از اولین اثر درایزر تأثیر مستقیم پذیرفته و طرح و روایت این رمان آمریکایی را در بافتار فرهنگی و اجتماعی ایران بومی کرده است. باوجود نقاط اشتراکی که در طرح روایی و شیوه شخصیت آفرینی این دو رمان، به ویژه دو شخصیت «هما» و «کاری» دیده می شود، تفاوت هایی نیز در این دو اثر وجود دارد که بیشتر به تفاوت در شرایط اجتماعی و فرهنگی نویسندگان آن ها مربوط می شود. در یک برآیند کلی می توان گفت افغانی در تأثیرپذیری از درایزر خلاقانه عمل کرده و مضامین یک رمان آمریکایی را به شکلی نو در بافت ادبی و فرهنگی جامعه خود، بازآفرینی کرده است.