آرزو حسین پور

چهارطاقی یکی از برجسته ترین گونه ها در معماری سنتی ایران است. با وجود این برجستگی هنوز در منشأ ایجاد آن و در کارکرد بسیاری از چهارطاقی ها ابهام وجود دارد. ازجمله چهارطاقی های نزدیک به هم که در دشت ارزوئیه کرمان قرار دارند. در این پژوهش، به معرفی کالبدی این ابنیه پرداخته شده است. در ابتدا چهارطاقی بودن و گونه آنان مشخص و سپس کارکرد آنان بیان شده است. همچنین دلیل واقع شدن آنان در نزدیکی هم بررسی شده است. برای رسیدن به پاسخ پرسش اول از روش توصیفی تحلیلی و برای پاسخ دهی به پرسش دوم از روش استدلال منطقی و ابزار مطالعه تطبیقی استفاده شده است. نتایج نشان دهنده اثبات چهارطاقی بودن آنان است. چهارطاقی سلطان آباد از نوع منفرد واقع در مجموعه، ده شیخ از نوع رواق و اتاق دار واقع در مجموعه و چهارطاقی های علی آباد و رحمت آباد از نوع رواق دار هستند. کارکرد چهارطاقی ها احتمالاً مذهبی و از نوع آتشکده بوده است. همچنین احتمالاً هرکدام از چهارطاقی ها مختص به آبادی نزدیک آن بوده و ارتباط خاصی در میان آنها وجود نداشته است.

تأمین سرپناه موقت پس از سوانح بزرگ در زمره چالش های مهم بازماندگان و مسئولین امداد و بازسازی است. در ایران، ساخت و تحویل کانکس بعد از توزیع چادر، راه حل رایج است. به دنبال زلزله 1396 در استان کرمانشاه، خسارت گسترده ای به سکونتگاه های شهری و روستایی به خصوص در بخش های دشت ذهاب و شهر قصرشیرین وارد شد. وسعت بالای تخریب، نزدیکی به فصل سرما، بارندگی و مشکلات سکونت در چادرهای اسکان اضطراری، سرعت بخشیدن به مرحله تأمین مسکن موقت و سرپناه دائم را ضروری می نمود. مقاله حاضر گزارش طرحی پژوهشی عملی، جهت یافتن راه کاری متفاوت برای حل این مسئله است. تجارب نشان می دهد که بازماندگان سوانح خصوصاً در مناطق روستایی با بهره گیری حداکثر از مصالح و فناوری بومی ساخت وساز و همچنین مصالح برجای مانده از بناهای تخریب شده اقدام به تأمین سرپناه برای خانواده خود می کنند. با آگاهی از چنین ظرفیتی، تلاش بر این بوده است، با استفاده حداکثری از مصالح بومی و برخی مصالح غیربومی ولی ارزان قیمت و در دسترس، گامی در جهت تأمین سرپناه موقت برداشته شود. دراین راستا برای نخستین بار، لوله های PVC به عنوان سازه ی اصلی یک سرپناه موقت مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله اول در آذرماه 1396، پژوهشگران به منظور شناخت و ارزیابی شرایط منطقه و به مدت شش روز از شهر سرپل ذهاب و چند روستای منطقه بازدید کردند. در ادامه، طراحی و اجرای اولین نمونه آزمایشی از این سازه به نام کاشانه به ابعاد 2*3 متر در محوطه دانشکده معماری شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفت. در حین اجرا نکات زیادی شناسایی و اصلاحات آن انجام شد، مقاومت سازه تحت بارگذاری ثقلی مورد آزمایش قرار گرفت و همچنین محاسبات سازه ای با استفاده از نرم افزار SAP2000 انجام گرفت. در گام بعد، نمونه ی اصلی آن با ابعاد 4*3 در روستای کوئیک عزیز شهر سرپل ذهاب ساخته شد. تمایل به مشارکت در میان بومیان در هنگام ساخت کاملاً مشهود بوده و بازخورد مثبت مردم نسبت به نمونه ی اصلی، نشان دهنده موفقیت این نوع از سرپناه موقت بوده است. پایش نمونه ها، هزینه ها، سرعت اجرا، مشارکت نیروی کار محلی، قابلیت توسعه و توجه به نیازهای روانی بازماندگان از نظر شباهت فضای ایجادشده به بناهای متعارف، ازجمله امتیازات این طرح است.