بهادر رادمنش

 مشهد شهری است با شاخصه «زیارتی»، به طوری که روزانه پذیرای زائرانی با فرهنگ های مختلف است که همگی برای حضور د ر مکان مطهر حرم رضوی (ع) قصد سفر به مشهد می کنند . بنابراین، مفهوم «زیارت» محوری ترین مفهومی است که پس از شنید ن نام مشهد ، به ذهن خطور می کند . اهمیت مفهوم زیارت د ر خراسان به سابقه تاریخی حضور و شهاد ت امام رضا (ع) باز می گرد د . از طرفی مفهوم گرد شگری به عنوان پد ید ه ای نو د ر د نیای امروز مطرح می شود . د ر چند د هه اخیر با ظهور و رونق مفهوم مد رن گرد شگری، یکی از مسائل مناقشه برانگیز د ر شهر مشهد همواره نسبت زیارت با گرد شگری، تضاد ها یا تطابق آن هاست. این موضوع تا آنجا اهمیت پید ا می کند که گاهی حتی موجب بروز مناقشات جد ی بر سر نامگذاری تابلوها و نشانه های شهری با عنوان راهنمای زائر یا راهنمای مسافر می شود .  طرفد اران گرد شگری د لایل متعد د ی را از جمله بازد هی اقتصاد ی بالا و طرفد اران زیارت د غد غه های هویتی را مطرح می کنند . این پژوهش با رویکرد ی کل نگر، نسبت زیارت و گرد شگری را مورد مد اقه قرار د اد ه است. به این منظور ابتد ا به بررسی مختصر مبانی مفهوم زیارت و گرد شگری و سپس به مطالعه سفرنامه ها به عنوان منابع تاریخی د ر روایت کل نگر روید اد ها و تحلیل و کشف رابطه بین زیارت و گرد شگری پرد اخته است. نتیجه گویای آن است که مفهوم زیارت و گرد شگری د ر مشهد د و مفهوم هم عرض نیستند بلکه با استناد بر یافته های تحلیلی از سفرنامه های مشهد ، همواره زیارت عملکرد اصلی بود ه و فعالیت های جنبی د ر طول آن قرار میگیرند . بد ین ترتیب این د و مفهوم نه تنها تضاد ی با هم ند ارند بلکه د ر صورت فهم د رست از نسبت آن ها و به کارگیری این فهم د ر برقراری رابطه بین عناصر منظر شهر، مقوم و مکمل یکد یگر خواهند بود .