الهام عبدالله پور

بیان مسئله: هنر دوره اسلامی با گستره ای فراتر از مرزهای جغرافیای کشورهای اسلامی، به فراخور کارکرد یا کاربرد آن در همه نقاط جهان، همواره تکثیر و بازنمایی شده و محور کار پژوهشگران مراکز علمی و پژوهشی بوده است. از اشکالی که این پژوهش ها در قالب آن منتشر میشوند مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی معتبر است که پایگاه اطلاعاتی بین المللی «اسکوپوس» یکی از آن ها است. براین اساس در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا مقالات حوزه هنر اسلامی در مجلات نمایه شده این پایگاه به صورت موضوعی ارزیابی شده، و به سؤالاتی چون چیستی موضوعات اصلی پژوهش های حوزه هنر اسلامی و اینکه چه کشورها و سازمان هایی در تولید پژوهش های این حوزه مشارکت داشته اند، پاسخ داده می شود. همچنین معرفی برترین مجلات و مقالات این حوزه موضوعی و وضعیت پژوهش های ایران در پایگاه های اطلاعاتی اسکوپوس از مسائل دیگر این پژوهش است. هدف: شناخت رویکرد موضوعی پژوهشگران حوزه هنر اسلامی و نیز موضوعات اصلی و پرتکرار این حوزه هدف پژوهش حاضر است. روش پژوهش: این پژوهش از نوع توصیفی بوده که براساس شاخص های علم سنجی، جامعه آماری ۴۷۵ مدرک در حوزه هنر اسلامی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس را بررسی می کند. با استفاده از تحلیل هم واژگانی، موضوعات کلیدی حوزه هنر اسلامی بررسی و نقشه هم رویدادی با نرم افزار «وس ویوور» ترسیم شده و با تجزیه وتحلیل داده ها در نرم افزار اکسل، مقاله ها، مجلات، کشورها و نویسندگان برتر این حوزه شناسایی شدند. یافته ها: پژوهش حاضر نشان داد در این بررسی ﭘﺮﺗﮑﺮارﺗﺮﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻠﯿﺪی در ﮐﻞ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮرﺳﯽﺷﺪه، ﺑﻪ ﺟﺰ هنر اسلامی، موزه، صنایع دستی، هنر و هندسه نقوش بوده و مجله «Hali»به عنوان برترین مجله حوزه هنر اسلامی با دارا بودن بیش ترین انتشار مقالات بوده است. همچنین مشخص گردید که کشور آمریکا بیش ترین تولیدات را در این حوزه و دانشگاه «محمد بن عبداله»، «آکسفورد» و «هنر اسلامی» تبریز رتبه اول را در مشارکت تولیدات این حوزه داشته اند. دیگر نتایج نشان داد روند انتشار پژوهش های حوزه هنر اسلامی صعودی است و بیش ترین تولیدات علمی این حوزه در سال ۲۰۱۶ میلادی منتشر شده است. همچنین کشور ایران رتبه پنجم میزان تولید انتشارات حوزه اسلامی را به خود اختصاص داده است.

بیان مسئله: نشریات علمی که روزآمدترین پژوهش ها را منتشر می کنند، مانند هر چیز دیگر نیاز به ارزیابی و سنجش از جهات مختلف دارند. مجله پیکره یکی از نشریات علمی است که تاکنون (زمان انجام پژوهش) حدود۲۳ شماره و تعداد ۱۲۵ مقاله آن منتشرشده است. در این پژوهش، چیستی میزان مشارکت نویسندگان پژوهش های گروهی؛ روش پژوهش مورد استفاده در مقالات؛ تعداد کل و میانگین استنادها در هر مقاله؛ میزان استناد به کتاب، مجلات، پایان نامه ها و دیگر منابع اطلاعاتی؛ وضعیت زبانی و میزان روزآمدی استنادها؛ پرکارترین نویسنده در میان نویسندگان منابع مقالات و پراستنادترین منابع مورد استناد نویسندگان مقالات این مجله از سؤالاتی است که در این پژوهش به آن پاسخ داده می شود. هدف: تحلیل محتوایی و استنادی مقالات منتشر شده در مجله علمی پیکره و نتایج آن به منظور قیاس با مجلات روز دنیا و ارتقاء جایگاه این مجله، هدف اصلی این پژوهش است. روش پژوهش: روش تحقیق در این پژوهش تحلیل استنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار راور-ماتریس و اکسل استفاده شده است. جامعه آماری این مطالعه شامل ۲۳ شماره از فصلنامه پیکره که نمونه آماری آن شامل ۱۲۵ مقاله موجود در این شماره های فصلنامه است. یافته ها: از میان ۱۲۵ مقاله بررسی شده ۴۴ مقاله با یک مؤلف و ۸۱ مقاله با دو یا بیش از دو مؤلف بود و بیشترین روش استفاده شده با ۸۲ درصد روش توصیفی تحلیلی است. مجموع استنادهای ۲۳ شماره این نشریه ۲۴۸۲ استناد و میانگین آن برای هر مقاله ۲۰ استناد بوده است. طبق یافته های پژوهش، در بین منابع اطلاعاتی، کتاب ها با ۶۴ درصد استناد بیش از سایر منابع مورد استناد قرار گرفته و منابع با زبان فارسی با ۷۲ درصد بالاتر از منابع لاتین بوده است. در بررسی روز آمدی منابع استفاده شده ۳۸ درصد منابع قدیمی بوده اند. در بین نویسندگان، به آثار رویین پاکباز، محمد خزایی، مهناز شایسته فر و علی اکبر دهخدا بیشترین استناد صورت گرفته است. همچنین کتاب های دایره المعارف هنر، لغت نامه دهخدا و فرهنگ مصور نمادهای سنتی پراستنادترین ها در میان کتاب های مورد استفاده بوده است.