سارا نریمانی

در بین اقوام و ملل مختلف و فرهنگ های گوناگون عناصری مهم و شاخص تبدیل به نماد و نشانه هایی شده اند که به گونه ای معرف آیین و باورهای ملت یا منطقه و کشوری هستند. برخی از گیاهان یا جانوران در مرز و بوم خود به دلایلی چون سودمندی، فراوانی یا موارد دیگر بسیار مورد توجه واقع شده تا جایی که به نماد و سمبل بدل می شوند و در فرهنگ و هنر مردم اهمیت ویژه ای می یابند. چنانکه گل و میوه انار در ایران جایگاه بسیار مهم و ژَرفی دارد که علاوه بر زیبایی و شکوفایی، به باورهای کهن ایرانیان مبنی بر نیایش مِهر و آناهیتا باز می گردد. هدف از این پژوهش بررسی سیر تحول گل انار در کاشی کاری ایران و گل لاله در ترکیه عثمانی است. پژوهشِ حاضر به صورت تاریخی – تحلیلی و از طریق جمع آوری اطلاعات و اسناد کتابخانه ای شامل متن و تصویر بوده است. در این راستا مطالعه و پژوهشی تاریخی و مستند در باب نقوش گل انار ایرانی و گل لاله عثمانی صورت گرفته، که ضمن معرفی و بررسی این نقوش، به نکاتی درباره انواع گل که زینت بخش باغ ها بوده و در هنرهای تزیینی منطقه جایگاه ویژه ای داشته اند اشاره شده است؛ گرچه نقش لاله ها برگرفته از طبیعت و محیط بوده، اما وفور و تنوع آن با سلیقه و ذوق هنرمندان سرانجام تبدیل به گل محبوب سلاطین عثمانی شده است. در روند بررسی برخی دیگر از گل ها نیز معرفی شده اند. همچنین پاره ای از نظرات موجود درباره گل ها نیز نقد و به نکات نو و تحلیلی پرداخته شده است.