احسان امینی

سالمندان از جمله گروه های اجتماعی هستند که به دلیل شرایط سنی و کاهش نسبی فعالیت های کاری، عمدتاً از فضاهای شهری برای انجام فعالیت های اختیاری و اجتماعی استفاده می کنند . سالمندی و شهرنشینی، به دلیل تاثیر متقابل بر یکدیگر، یکی از محورهای مهم مطالعه و برنامه ریزی برای افزایش کیفیت زندگی سالمندان در شهر محسوب می شوند. هدف اصلی پژوهش شناخت الگوها و ویژگی های طراحی شهری سالمندمحور و شهر دوستدار سالمند بوده و هدف های اختصاصی شامل شناخت رویکردهای جامعه شناسان سالمندشناس، طراحان شهری و سایر حوزه های مرتبط با آن در مورد ایجاب و لزوم پرداختن به سالمندی، شناخت مقتضیات شهر دوستدار سالمند و امکانات موجود شهر شیراز برای پیوستن به جرگه شهرهای دوستدار سالمند در ایران است. روش پژوهش در این تحقیق از نظر نتایج و پیامد پژوهش با توجه به اینکه سعی در ارزیابی و بهبود فضای شهری برای سالمندان است از نوع بنیادی-راهبردی است؛ از نظر فرایند اجرا با توجه به اینکه داده های گردآوری شده از طریق روش های آماری استنباطی و توصیفی و استفاده از نرم افزارهای Depth map و تحلیل زمین آماری در Arc GIS انجام خواهد شد از نوع کمی است. یافته های تحقیق مشخص شد که منطقه هشت شهرشیراز از منظر اکثر ابعاد طراحی و برنامه ریزی نظیر مشارکت اجتماعی، دسترسی به حمل و نقل عمومی و فضاها و کاربری های تفریحی برای سالمندان مناسب نیست و علاوه بر مولفه های کالبدی نظیر پیاده روها، گاها مولفه های اجتماعی نیز در منطقه هشت شهرداری شهر شیراز مسیری متفاوت با مسیر شهر دوستدار سالمندان را در پیش گرفته است.

امروزه به دلیل عوامل مختلف از جمله تغییر امید به زندگی و توزیع جمعیت، تعداد سالمندان در حال افزایش است. از طرفی این دوره زندگی نیازمندی های خاصی از جمله مراقبت و بهداشت تا سایر عوامل بیرونی و محیطی را می طلبد. پدیده اجتماعی شهر از این گروه جمعیتی یعنی سالمندان جدا نیست و برنامه ریزان شهری با استفاده از نظریات محیطی می توانند در راستای بهبود میزان استفاده سالمندان از شهر و فضاهای عمومی آن گام بردارند. در همین راستا هدف پژوهش حاضر تبیین مؤلفه های شهر دوستدار سالمند با رویکرد روانشناسی محیطی در منطقه هشت شهر شیراز می باشد. بعد از شناسایی شاخصه ها به دریافت اطلاعات موردنیاز با استفاده از ابزار پرسشنامه که از روش کوکران برای تعیین نمونه آن استفاده شد و داده های GIS با بکارگیری تحلیل موران لایه های موردنظر تولید شد و سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل لکه های داغ همپوشانی معیارها با استفاده از توابع فازی انجام شد و فضاهای شهری موردنیاز سالمندان شناسایی شد. سپس با تأیید فرضیات مطرح شده در این زمینه که توجه به مؤلفه های اجتماعی در کنار مؤلفه های ساختار فضایی می تواند برای بهبود محیط شهری مناسب باشد پیشنهاداتی در این زمینه از توجه به دسترسی ها و حمل ونقل عمومی تا ایجاد محیط های تفریحی سالمندان ارائه شد.