شمسیه صالح پور

از منظر توسعه پایدار، سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه طبیعی، انسان ساخت و سرمایه انسانی، جزئی جدایی ناپذیر از مجموعه ثروت هر ملتی بوده و یکی از عوامل کلیدی توسعه نقاط روستایی در جهت رفع نابرابری ها محسوب می شود. پژوهش حاضر باهدف تحلیل فضایی سطوح توسعه یافتگی نقاط روستایی شهرستان های استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخص های توسعه پایدار و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، 19 شهرستان استان آذربایجان شرقی با 43 شاخص برای سنجش توسعه پایدار نقاط روستایی و 384 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه برای مقوله سرمایه اجتماعی بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه و شیوه نمونه گیری تصادفی ساده است. تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش با استفاده از نرم افزار Excel و SPSS صورت گرفته است. نتایج حاصل از تاکسونومی عددی نشان می دهد که از 19 شهرستان، نقاط روستایی 2 شهرستان مراغه و مرند به لحاظ شاخص های توسعه در سطح اول و 2 شهرستان چاراویماق، خداآفرین در رده آخر سطح چهارم توسعه قرارگرفته اند. از نظر سرمایه اجتماعی نیز نقاط روس تایی شهرستان های تبریز، مراغه، مرند، میانه در سطح بالا و جلفا، هریس، عجب شیر، ورزقان، خدا آفرین، چاراویماق در سطح خیلی پایین قرار دارند. این نتایج بیانگر وجود نابرابری عمیق میان نقاط روستایی استان به لحاظ شاخص های توسعه پایدار و سرمایه اجتماعی است. همچنین، نتایج نشان می دهد که ابعاد پنج گانه سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار دارای رابطه ای معنی دار هستند که از این بین مشارکت اجتماعی با 0.415 دارای بیش ترین تأثیر است. به طور کلی بین توسعه پایدار نقاط روستایی شهرستان های استان آذربایجان شرقی و سرمایه اجتماعی به میزان 0.98 با سطح اطمینان 0.99 درصد رابطه ی مثبتی وجود دارد. بر این اساس می توان عنوان نمود، نقاطی که میزان مشارکت، اعتماد، تعامل و انسجام در آن ها بیشتر بوده است، از نظر توسعه، روند رو به رشدی داشته اند. از این رو، می توان اذعان نمود که سرمایه اجتماعی با میانگین 3.85 در نیل به توسعه پایدار نقاط روستایی محدوده مورد مطالعه تأثیر داشته است.