روحیه نظیری پور

آرتور کلارک به دنبال ارائه یک فرجام شناسی نوین فضایی است. تا کنون تحلیل گران فقط به شکل پراکنده و غیر منسجم به ماهیت فرجام شناسانه و دینی حضور بیگانه ها وخدایان در کنار سفرهای فضایی اشاره کرده اند، در این مقاله به تحلیل منسجم کلیت عناصر فرجام شناسانه و مقایسه این مفاهیم فرجام شناسانه با منشاء آن ها پرداخته ایم. این عناصر فرجام شناسی نوین فضایی، پاسخ های اسطوره ای، به نیازهای دوران معاصر بر بستر پیش فرض های فکری مدرنیته هستند. روش کار تحلیلی تطبیقی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که داستان های کلارک مانند داستان چکش خدا، ادیسه فضایی و پایان کودکی یک فرجام شناسی به ظاهر نوین را با اسطوره هایی پیرامون مفاهیم جاودانگی، رستاخیز و پایان تاریخ بشری ارائه کرده است تا پاسخی به نیازهای فکری بشر معاصر باشد، اما او در این کار همچنان عناصر فرجام شناسی گذشته را مورد بهره برداری قرار داده است که نشان دهنده عدم گسست کامل او از نظام های فرجام شناسی قبلی و احیای استحاله یافته آن هاست.

دریدا در تلاش برای ارائه یک خوانش دموکراتیک از قرآن آن را کتاب مهمان نوازی و بخشودن بی قید و شرط نسبت به همه دیگری ها معرفی می نماید، اما پیامبر(ص) را از این قاعده مهمان نوازی و بخشودن بی قید و شرط مستثنی می داند. این خوانش دریدا تاکنون مورد بررسی تحلیل گران قرار نگرفته است. هدف این تحقیق بررسی چرایی این خوانش دریدا از قرآن و مستثنی دانستن پیامبر (ص) از آن است. در این روش توصیفی-تحلیلی- تطبیقی، مفاهیم مد نظر دریدا در متن قرآن مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه شناخت شناسانه پیامبر بر مبنای خود متن تحلیل شده است. در این راستا از خوانش «هستی شناختی» به متن قرآن استفاده شده که متن را مستقل از خواننده و نویسنده در نظر می گیرد. این خوانش قابل مقایسه با خوانش «شالوده شکنانه» دریدا است زیرا شالوده شکنی از دل این رویکرد هستی شناسانه به متن بیرون آمده است. در عین حال این روش خوانش بسیار با رویکرد «قرآن به قرآن» علامه طباطبایی شباهت دارد و مناسب قرآن پژوهی است. برای اطمینان از صحت علمی یافته های این تحلیل از تفسیر عالمانه آیت الله جوادی آملی بهره گرفته شده تا از تقلیل متن قران به متن ادبی صرف و همین طور تفسیر به رای جلوگیری شود. یافته های این مطالعه نشان دهنده این امر بوده است که دریدا از شواهد بسیاری در متن که ناقض خوانش او است چشم پوشی نموده و در نتیجه عملکرد پیامبر (ص) را متضاد با قرآن یافته است.