محمدنادر آزادپور

روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل دارای وجوه فراملی پررنگی است. باتوجه به اهمیت فراوان روابط آذربایجان با اسرائیل و تأثیر آن بر امنیت ملی ج.ا.ایران، درک زمینه های فراملی این روابط حائز اهمیت است. در مقاله حاضر شناسایی تأثیر آنها بر شکل گیری و توسعه این روابط بعنوان هدف در نظر گرفته شده است. در این راستا، از روش توصیفی-تحلیلی و نیز از منابع کتابخانه ای جهت گردآوری داده های لازم استفاده شده است. یافته ها و نتایج مقاله حاکی از آنست که پس از فروریزی ساختار دوقطبی نظام بین الملل با توسعه عوامل و کنشگران فراملی، اهمیت روابط اقتصادی در تعاملات جهانی، روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل متأثر شده است. استقلال یابی کشورهای حوزه قفقاز جنوبی به دنبال فروپاشی شوروی و ناتوانی روسیه در کنترل وضعیت، منجر به حضور کنشگران فرامنطقه ای چون آمریکا در حوزه ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی شد؛ بنابراین از نیات و انگیزه های اساسی ایجاد روابط حسنه آذربایجان با اسرائیل، کسب حمایت لابی ذینفوذ یهودی در روند سیاسی آمریکا بود. الگوی سیستم کثرت گرایانه آمریکا هم شرایط مناسب برای تأثیرگذاری لابی های ذینفع در حوزه سیاست خارجی آمریکا فراهم نمود. لابی یهود و حامیان سیاست صهیونیستی بعنوان عضو غیررسمی این روابط با موضع جانبدارانه خود در قبال مسأله آذربایجان در سیاست آمریکا نشان داده اند که در کانال پشتی، موثرتر از کانال رسمی و دیپلماتیک ایفای نقش کردند. مسأله امنیت انرژی غرب با نقش آفرینی شرکت های چندملیتی نیز از عوامل موثر در توسعه روابط و نیز منافع استراتژیک اسرائیل در آذربایجان است.

گفتمان سیاست هند در آسیای غربی به طور سنتی حول محور وابستگی به انرژی، امنیت و رفاه هفت میلیون هندی ساکن در منطقه، سیر میکند. در سال های اخیر، به ویژه از زمان به قدرت رسیدن حزب بهاراتیا جاناتا در سال 2014، مسائل مبارزه با تروریسم، امنیت، همکاری های دفاعی و تجارت غیرنفتی اهمیت یافته است. این تغییرات کیفی تا حدودی بر اساس عملگرایی و تفاوت های ایدئولوژیک حزب بهاراتیا جاناتا و سلف آن هدایت و پشتیبانی شد، که علیه خط مشی سیاسی حکومت سابق حزب کنگره ملی هند در غرب آسیا، برقرار شد. این مقاله بواسطه تبیین دیدگاه های ایدئولوژیک حزب کنگره ملی هند و حزب بهاراتیا جاناتا، مدعی است که تغییر چشم انداز جهانی و آسیای غربی، تثبیت نفوذ چین پیرامون مرزهای زمینی و دریایی هند، بی ثباتی در بازار انرژی و ناامنی پادشاهی های عربی ناشی از قیام های موسوم به بهار عربی فرصت مناسب را برای دولت بهاراتیا جاناتا برای جهت یابی و بازنگری مجدد روابط هند با آسیای غربی فراهم نموده است. در حالی که مشخصه های ایدئولوژیک بر گفتمان عمومی غلبه دارند، همانطور که رهبری عالی حزب بهاراتیا جاناتا به طور دقیق و با جزئیات در حوزه عمومی شرح داده است، خط مشی های گزینش شده همیشه با این مشخصه های ایدئولوژیک هماهنگ و موافق نیست. نارندرا مودی، نخست وزیر، عملگرایی را بر ایدئولوژی ارجحیت داده است، و این کار را فراتر از انتظارات حزب و حامیانش انجام داده است.