قیصر عباس

در اوایل قرن چهاردهم هجری قمری، احمدرضا خان بریلوی (د.1921م./1340ه.ق.) مکتب جدیدی به نام بریلوی را در تقابل با مدرسه دیوبند در هند تأسیس کرد. پیروان این مکتب در پنجاب پاکستان، با وجود داشتن اشتراکات زیادی با دیوبندیه با آن ها در ستیز عقیدتی بودند و این ستیز، فرهنگ آن منطقه را تحت تأثیر خود قرار داد. هدف اصلی این مقاله، آشنایی با چگونگی رویارویی فکری و عقیدتی بریلویه با دیوبندیه در پنجاب پاکستان و تأثیر آن بر این جامعه اسلامی است.این مقاله با استفاده از روش وصفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول به زبان های اردو، انگلیسی، فارسی و عربی می کوشد تصویر روشنی از زمینه های رویارویی فکری و عقیدتی بریلویه با دیوبندیه در دوره تاریخی 1947-2015م./ 1366- 1436ه.ق. نشان دهد. نتایج این مقاله نشان می دهد سخنرانی ها و نوشته های علما و مفتی های مساجد و مدرسه های دینی و سجاده نشین های عتبات صوفیان در این دوره، نقش مهمی در ستیز بین بریلویه و دیوبندیه و در نتیجه فرقه گرایی و درگیری بین مسلمانان پنجاب داشته است.