فاطمه کاوه

در رشد و تکوین شیراز، بافت تاریخی ارزشمند آن متحمل تغییراتی شده که بر هویت بافت، اثر سوء نهاده است. ساکنین جدید به واسطه کاهش جنبه هویتی بافت، تنزل نرخ زمین و مهاجرت ساکنان قدیمی آن، خود دست به مداخلات زیانبار در بافت شهری زده اند. امروزه فرسودگی و تخریب بافت تاریخی شهر شیراز به ویژه محله سنگ سیاه، تهدیدی جدی در جهت زوال و خدشه دار شدن هویت فرهنگی-تاریخی این شهر قلمداد می شود؛ لذا توجه ویژه به هویتمندی و حفظ بناها و بافت تاریخی، در اولویت مدیران شهری قرار دارد. سؤال تحقیق آن است که چگونه ارتقای هویت بافت تاریخی محله سنگ سیاه در تکوین و شکل گیری معماری باکیفیت، معنا می یابد؟ هدف تحقیق، اولویت بندی و سنجش شاخص های هویت در بافت محله سنگ سیاه و حیات بخشی به کالبد بافت تاریخی است. نوع تحقیق، کاربردی و بر مبنای روش های توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات، مستخرج از پرسش نامه ها و مشاهدات با نرم افزارهای Excel 2016, Ghrafer و Visio و با استفاده از تکنیک Topsis هستند. ماهیت و وزن هر شاخص ، با استفاده از روش آنتروپی-شانون مشخص می شود؛ از این رو، بر مبنای متغیر های مستقل شامل؛ سازمان فضایی، ساختار شکلی، اکولوژیک، حس تعلق، تعاملات اجتماعی، احساس امنیت، تعدد آداب و رسوم و میراث فرهنگی، تاریخی بودن، معنا، خوانایی، زیست پذیری و تنوع و متغیرهای وابسته شامل؛ هویت و هویت کالبدی، ابعادی مانند موقعیت قرارگیری محله، میزان نفوذپذیری، مکان های باستانی، ترافیک و حمل و نقل، کف و بدنه سازی، پوشش گیاهی، تعامل بین ساکنین، امنیت، گردشگری، نشانه های طبیعی و مصنوع، ارزش های فرهنگی، نحوه عمل فعالیت ها، سرزندگی و تنوع فعالیت ها در محدوده، مورد مطالعه و ارزیابی قرار داده شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن هستند که از نظر ساکنین، ساختار شکلی، اکولوژیک و امنیت و از نظر گردشگران داخلی، دل بستگی به مکان، مکان های تاریخی، فرهنگ، مناسک عام و اعتقادات و قدمت محله و از نظر گردشگران خارجی، دل بستگی به مکان، تنوع مکان های تاریخی و فرهنگ، مناسک عام و اعتقادات و آگاهی از قدمت محله، در سطح ضعیف قرار دارد. با توجه به نظر ساکنین و گردشگران، راهکارها و پیشنهاد هایی ارائه شده اند. می توان چنین دریافت که بسیاری از مؤلفه های هویتمندی بناهای تاریخی محله (عواملی که موجب هویت و ایجاد سمبل و نشانه می شوند) به مرور زمان پاک یا تضعیف شده اند که در صورت انجام اقدامات هویت محور، می توان آنها را احیا و به پویایی زیست محله کمک کرد.