آسیه فرحی یزدی

کتاب «سرّ سخنان نغز خاقانی» اثر محقّقانه جدید در عرصه خاقانی پژوهی است که به دلیل روش علمی، نگاه زیباشناسانه، اشراف و تعمّق نویسنده، تألیفی ارزشمند محسوب می شود. این کتاب مشتمل بر چهار مجلّد است که تا کنون دو جلد آن به طبع رسیده است. در این نوشتار جلد نخست آن را معرفی، نقد و بررسی کرده ایم. در ابتدای نوشتار بخش های مختلف کتاب و محتوای آن را معرفی کرده، سپس به ارزش های علمی و زیبایی شناسانه آن اشاره کرده ایم. در بخش نقد و بررسی، اشتباهات یا کاستی های کتاب را تحت دو عنوان کلی اشکالات تایپی و ویرایشی، اشکالات و کاستی های محتوایی، به صورت جزئی و با ذکر صفحه، مشخص کرده ایم. از عمده ترین موارد اشکالات تایپی و ویرایشی می توان به کثرت استعمال تکیه کلام های گفتاری و افراط در نشانه گذاری اشاره کرد. در اشکالات و کاستی های محتوایی برخی توضیحات و گزینش نسخه بدل های مؤلف مورد نقد قرار گرفته است. هدف ما در این نوشتار تأکید بر اهمیت کتاب مذکور در پژوهش های خاقانی شناسی و رفع کاستی های آن در چاپ های بعدی است.

در این نوشتار برخی ویژگیهای سبکی شعر خاقانی در لایه بلاغی متن واکاوی شده است؛ بدین منظور تمام تصاویر فشرده و گسترده از لحاظ منبع تصویر و چگونگی ارتباط موضوع با تصویر، آمارگیری و تحلیل شد. این کار از چند جنبه سودمند است: نخست اینکه بسامد منابع تصویرسازی در متن، ما را با مقوله های مهم ذهن و اندیشه شاعر آشنا می کند و از طرفی نوع ارتباط میان موضوع و منبع تصویر می تواند نشانه ای از نوع نگرش و تجربه زیستی شاعر با جهان را در اختیار تحلیلگر قرار دهد. موضوعات دیگر چون تفاوت حوزه مفهومی تصویر میان انواع مختلف شعر غنایی، مدحی و حکمی، تشخیص ویژگیهای سبک ساز و تبیین کارکرد تصویر برای شاعر، مقوله های دیگری است که در این مقاله با ذکر شواهد بدان پرداخته شده است.