مینو همدانی زاده

شخصیت های ریزه از شخصیت های ویژه و دوست داشتنی در افسانه های عامیانه جهان به شمار می آیند. آنان کودکان بسیار کوچک یا ریزی اند که ریشه نباتی و یا انسانی دارند و در خانواده هایی که در حسرت فرزند بوده اند پا به دنیا می گذارند، مانند نخودی در افسانه های عامیانه ایرانی. این شخصیت ها نه تنها در قصه های سرزمین ما بلکه در افسانه های سایر ملل نیز به چشم می خورند و قابل تأمل و مطالعه اند. به این سبب این پژوهش به بررسی و تحلیل شخصیت های ریزه، تطبیق آنها با یکدیگر و شناخت ویژگی آنها می پردازد. برای پژوهش در این زمینه افسانه های عامیانه ایران، گردآوری شده فضل الله مهتدی (صبحی) چون نخودو، جستیک نخودی و نخودی و دیو مورد نظر بوده است. همچنین از افسانه های عامیانه آلمانی نوشته برادران گریم مانند تام بندانگشتی، شستی و بندانگشتی و از افسانه های ژاپنی نوشته فلورانس ساکاده و شوگو هیراتا نظیر پسر هلو، فینگیلی و نیم وجبی استفاده شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد ادبیات تطبیقی به دنبال تبیین شباهت ها و تفاوت های شخصیت های ریزه در افسانه های عامیانه ایران و جهان است. این شباهت ها را می توان در منشأ نباتی داشتن بیشتر این شخصیت ها و ویژگی های اخلاقی آنها از قبیل حسّ اعتماد به نفس، مسئولیت پذیری، شجاعت، هوش و ذکاوت، عدالت خواهی، ظلم ستیزی و... یافت. تفاوت های اندکی نیز در نوع تولّد آنان، نحوه رسیدن به اهداف و... قابل تأمل است.