زینت تاجعلی

در سده ی دهم قمری/ شانزدهم میلادی دگرگونی های اساسی در ماوراءالنهر صورت گرفت که نقشه ی سیاسی این منطقه و مناطق همجوار را برای چند قرن تغییر داد. تشکیل حکومت شیبانیان/ابوالخیریان (907-1007 ق./1501-1599 م.) که تجربه ی جدیدی از حکومت بود و بعدها خانات نامیده شد، سرآغاز این تغییرات بود. آنان موجد یک نظام حکومتی بودند که چند قرن در ماوراءالنهر به حیات خود ادامه داد. شیبانیان در منابع مکتوب خود و همسایگان، بیشتر با اقدامات سیاسی- نظامی توصیف شده اند، اما این مقاله در صدد است اقدامات فرهنگی شیبانیان را مورد بررسی قرار دهد که کمتر بدان توجه شده است. پژوهش حاضر در صدد پاسخ گویی به این سؤالات است: اقدامات فرهنگی شیبانیان چه بود و توسط چه کسانی انجام می شد؟ این اقدامات چه جایگاهی در حکومت آنان داشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، خان های شیبانی در کنار دولتمردان و طبقات بالای جامعه، در امور آموزشی، علمی، ادبی، مذهبی و هنرهای مختلف اقدامات قابل توجه ای انجام دادند. این اقدامات دارای جایگاهی مهم و از اولویت های حکومت ایشان بود.