محمدرضا ربانی

در این مقاله به روندشناسی تحولات قومی در منطقه آذربایجان می پردازد. پرسش اصلی این است که ماهیت تحولات قومی در آذربایجان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چه بوده و چه هدفی را دنبال کرده است؟ در پاسخ به این پرسش، بر این فرضیه تأکید می شود که جریان قومی آذربایجان با القای حس محرومیت نسبی و نافرمانی مدنی در قبال رخدادهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به صورت هدفمند درصدد برجسته کردن ناسیونالیسم قومی و سازمان دهی جنبش توده ای در راستای اهداف واگرایانه است. برای آزمون این فرضیه به تحلیل گفتمان جریان واگرای آذربایجان از خلال شعارها، آثار مکتوب، و همچنین عملکرد آنها در فضای مجازی و واقعی می پردازیم. نتایح حاصل گویای آن است که جریان تجزیه طلب داخلی و انضمام گرای بیرونی، هدفمند و مکمل یکدیگر هستند و می کوشند فکر و ادبیات واگرایانه را در میان توده مردم آذربایجان به منظور شکل دادن به جنبش قومی واگرا ترویج کنند.

سکونتگاه های انسانی، به عنوان یک پدیده مکانی فضایی، همواره تحت تأثیر عوامل متعدد طبیعی و انسانی هستند و پیوسته در بستر زمان تغییر می یابند. یکی از این عوامل تأثیرگذار، صنعت است. در ایران نیز صنعت تحولات گستردهای را در جامعه، به ویژه تحول سکونتگاه ها و تبدیل روستاها به شهر، بر جای گذاشته است. در این پژوهش، تأثیر صنعت بر تحول نظرآباد بررسی شده است. نتایج تحقیق، که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و داده های ثانوی استخراج شد، نشان داد که صنعت سبب توسعه کالبدی فضایی نظرآباد شد تا از روستایی با جمعیت 799 نفری سال 1335 و وسعت 6 هکتاری، به شهری با جمعیت 97722 نفر، و وسعت 3574 هکتار در سال 1385 برسد.