سیده طرفه ابطحی نژادمقدم

هدف: هدف از این پژوهش، مروری بر چارچوب تعریفی کتاب های کمیاب و بررسی سیر تحول تاریخی مجموعه های ویژه در جهان و ایران است . روش: از شیوه توصیفی با رویکرد استقرایی استفاده شده است . ابتدا به مرور تعریف های موجود از کتاب های کمیاب و نواقص آن ها پرداخته تا در نهایت به تعریفی جامع رسیده شود؛ سپس به تحلیل سیر تاریخی مجموعه های ویژه در جهان و پس از آن به مرور تاریخ و کتابخانه های دارای مجموعه های ویژه در ایران پرداخته می شود . منابع مورد استفاده در این پژوهش با استفاده از شیوه اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده اند . یافته ها: کتاب های کمیاب، تعریفی فراتر از کتاب های کهنه چاپ دارند و روند انتقال اطلاعات در آن ها، صرفاً داده های محتوایی را در بر نمی گیرد . در بخش دوم، چهار مرحله در خصوص تحول مجموعه های ویژه در جهان و همچنین، تفاوت رویکردها به مجموعه های ویژه در جوامع و فرهنگ های مختلف و تفاوت آن میان اقشار سیاه و سفیدپوست به دلیل تفاوت دغدغه ها در طول تاریخ به دست آمد . با مرور مجموعه های ویژه در ایران، نخستین کتابخانه دارای مجموعه ویژه، کتابخانه کلیسای وانک اصفهان بوده و در مجموع، تعداد 21 کتابخانه دارای مجموعه های ویژه در ایران یافت شد . نتیجه گیری: کتاب ها می توانند به صورت بالقوه کمیاب محسوب شوند و مبنای تشخیص کتاب های کمیاب تا حدود زیادی به رسالت مجموعه ها وابسته بوده و به طور مستقل قابل ارزیابی نیست . همچنین، تاریخ مجموعه های ویژه در ایران، بر خلاف جهان، از سیر روشنی برخوردار نیست . مراحل تحول آن به روشنی مشخص نشده و اطلاعات موجود در این خصوص، مربوط به کتابخانه های دارای این مجموعه هاست و اهداف اولیه تشکیل آن ها تا حدود زیادی مخدوش مانده است .