رضا علیزاده سولا

ایران، با بهره مندی از پهنه وسیع جغرافیایی، غنای تاریخی و تنوع قومی، ظرفیت های بسیاری را برای توسعه گردشگری میراث ناملموس دارد؛ اما تاکنون نظام مدونی برای جذب این گونه گردشگر وجود نداشته است. ازاین رو، هدف از این پژوهش طراحی الگویی برای توسعه گردشگری میراث ناملموس در ایران با استفاده از رویکرد کیفی داده بنیاد است. بدین منظور، مصاحبه ای نیمه ساختاریافته متشکل از پنج سؤال کلی با نوزده کارشناس در این حوزه شامل استادان دانشگاه، مدیران گردشگری و راهنمایان فرهنگی تورها انجام شد. این کارشناسان با روش نمونه گیری هدفمند و با رویکرد گلوله برفی انتخاب شده بودند. داده ها با نرم افزار کیفی مکس کیودا و روش کدبندی دستی تجزیه وتحلیل شد. به منظور بررسی روایی صوری و محتوایی، یافته ها در اختیار چند نفر از مشارکت کنندگان قرار گرفت و نظر آنان اِعمال شد. پایایی نیز با روش توافق درون موضوعی بررسی شد که میزان توافق 84 درصد به دست آمد. بنابر یافته های پژوهش، عوامل علّی شامل عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و دیپلماسی، بسترها و زمینه ها شامل خط مشی گذاری، سازمانی، آموزش و پژوهش و برنامه ریزی، موانع شامل نوگرایی (مدرنیسم)، دیوان سالاری (بروکراسی)، مدیریت تعارض و دولت، راهکارها شامل بازاریابی، سیستم اطلاعاتی منسجم، مدیریت رویدادها، پشتیبانی و مشارکت، و نتایج و پیامدها شامل پیامدهای اقتصادی، فرهنگی   اجتماعی، ادراکی، توسعه ای و پایداری بود. نتایج این پژوهش به سیاست گذاران توسعه گردشگری میراث ناملموس در برنامه ریزی و اجرا کمک خواهد کرد.

امروزه گردشگری میراث فرهنگی و بخصوص بخش ناملموس آن برای توسعه و معرفی بهتر بسیار وابسته به عنصر نیروی انسانی زبده و کارآمد می باشد. از آنجایی که راهنمایان گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین منابع انسانی در این صنعت شناخته می شوند و به نوعی در خط مقدم و پیشتاز رویارویی با گردشگران میراث ناملموس هستند و مواریث ناملموس برای فهم بهتر به نظر می رسد بیشتر از سایر جاذبه های گردشگری نیاز به راهنمایانی زبده دارد، در این پژوهش تلاش شده اثرات توانمندسازی راهنمایان گردشگری استان اردبیل در جذب این نوع گردشگران مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش پیش رو، از نوع مطالعات کاربردی – توصیفی می باشد. جامعه آماری پژوهش را خبرگان، متخصصین و فعالین استان اردبیل که آگاهی و تسلّط نسبت به موضوع گردشگری میراث ناملموس را داشتند تشکیل می دهند که از آنها تعداد 51 نفر به عنوان نمونه آماری (با روش نمونه گیری قضاوتی هدفمند) انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در بخش توصیفی از شاخص های آمار توصیفی و در بخش استنباطی از تحلیل رگرسیون برای آزمون فرضیه ها به کمک نرم افزار Spss استفاده شد. نتایج نشان داد که چهار مؤلفه تخصص و مهارت شغلی، دانش و اطلاعات شغلی، سطح نگرش و انگیزه شغلی تأثیر مثبت و معناداری در جذب گردشگران میراث ناملموس دارند.