حسین بهزادی کریمی

انتشار بیش ازحد گازهای گلخانه ای در دهه های اخیر و تغییرات به وقوع پیوسته در اقلیم، موجب شده که پارامترهای هواشناسی و به تبع آن، پهنه های اقلیمی دستخوش تغییراتی گردد. در این تحقیق، چشم انداز آتی پهنه های اقلیمی و خطر بیابان زایی حوضه آبریز کارون با استفاده از شاخص UNEP و با به کارگیری مدل ریزمقیاس کاهی LARS-WG6 و خروجی مدل HadGEM2-ES، تحت سناریوهای انتشار RCPs برای سه دوره 2040-2021، 2060-2041 و 2080-2061 بررسی شد. بر اساس نتایج حاصل از آزمون مَن-کندال، مشخص گردید که در دوره پایه (2015-1996) و در سطح حوضه آبریز کارون، روند تغییرات سالانه دمای حداقل، افزایشی غیر معنی دار است؛ درحالی که دمای حداکثر و تبخیر و تعرق دارای روند افزایشی معنی دار در سطح 05/0 است. همچنین روند تغییرات سالانه بارش کاهشی است؛ اما این روند کاهشی، معنی دار نیست. مطابق یافته های تحقیق در هر سه دوره آتی و بر اساس سناریوهای انتشار RCPs، متوسط بلندمدت بارش سالانه بین 9/1 تا 6/14 درصد نسبت به دوره پایه کاهش می یابد اما متوسط سالانه دمای حداقل بین 2/1 تا 4/3 درجه سلسیوس، دمای حداکثر بین 3/1 تا 7/3 درجه سلسیوس و میانگین سالانه تبخیر و تعرق بین 7/4 تا 3/12 درصد نسبت به دوره مشاهداتی افزایش خواهد یافت. در دوره های آتی و بر اساس الگوهای واداشت تابشی موردبررسی، وسعت اقلیم خشک (خطر بیابان زایی بسیار شدید) و اقلیم نیمه خشک (خطر بیابان زایی شدید) به ترتیب 5/3 و 4/4 درصد افزایش و مساحت اقلیم خشک نیمه مرطوب (خطر بیابان زایی متوسط) و اقلیم مرطوب و بسیار مرطوب (بدون خطر بیابان زایی) به ترتیب 4 و 7/4 درصد کاهش خواهد یافت؛ اما قلمرو آب و هوایی نیمه مرطوب (خطر بیابان زایی کم) با 8/0+ درصد، تغییرات ناچیزی خواهد داشت. گستره اقلیم نیمه خشک در دوره آینده نزدیک و تحت سناریوی بدبینانه (RCP8.5)، با 4/12 درصد افزایش به بیشترین سطح ممکن در بین سناریوهای انتشار خواهد رسید؛ لذا این جابه جایی در مرزهای طبقه بندی اقلیمی، باعث تشدید روند بیابان زایی حوضه آبریز کارون در دوره های آتی خواهد شد.

هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات مکانی و زمانی تراز سطح آب زیرزمینی به کمک بهترین روش تخمین گر میان یابی می باشد. ابتدا داده های سطح ایستایی مربوط به 39 حلقه چاه شاهد واقع در آبخوان دشت بیضاء استان فارس طی فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال های آبی 1383-1382 تا 1392-1391 جمع آوری گردید.بعد از کنترل کیفیت و اطمینان از نرمال بودن داده ها، نتایج حاصل از روش های قطعی و زمین آماری برای برآورد سطح ایستایی آب براساس تکنیک اعتبارسنجی متقابل با معیار آماری ریشه ی دوم میانگین مربعات خطا (RMSe) کمتر مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که برای همه ی فصول، روش کوکریجینگ دارای مقدارRMSe کمتری بوده و دقت پیش بینی را تا حد بسیار زیادی بالا برده است. نتایج مربوط به نقشه ی تغییرات تراز سطح آب نشان داد که در همه ی فصول، سطح آب زیرزمینی در ورودی شمالی دشت بیشتر است و به تدریج به سمت مرکز و جنوب دشت، کاهش می یابد. بیشترین کاهش سطح ایستایی در پاییز سال آبی 92-91 به مقدار 3/14 متر و کمترین میزان افت سطح آب در زمستان سال آبی 83-82 و به مقدار 5 متر مشاهده می شود. نقشه های هم افت آب زیرزمینی دشت نشان می دهد که در همه ی فصول سال، خروجی مناطق شمالی و جنوبی از بیشترین مقدار افت و ورودی نواحی مرکزی از کمترین مقدار افت برخوردار می باشند.