عبدالکریم خطیبی

طبق ماده ی 679 ق.م: «موکل می تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند...» سؤالی که اینجا پیش می آید این است که آیا اثبات سوءاستفاده از حق عزل، موجب مسئولیت مدنی ناشی از اعمال نابجای حق فسخ می شود، یا موکل ازاین حق به طور مطلق بهره مند است و می تواند آن را تنها به سود و میل خود به کار برد؟ طبق ماده ی 679 ق.م و پیشینه ی تاریخی آن نشان می دهد که اختیار موکل منوط به رعایت هیچ شرطی نیست. اما طبق اصل 40 قانون اساسی: «هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله ی اضرار به غیر و تجاوز به منافع عمومی قرار دهد. لذا جهت اجرای نظم عمومی و عدالت اجتماعی باید تابع قانون مدنی بود یا قانون اساسی.» با توجه به اینکه حکم قانون اساسی عام و ماده ی 679 ق. م. مخصوص حق عزل موکل است، به نظر می-رسد که اجرای نظریه سوء استفاده از حق در مورد عزل وکیل قوی تر باشد. از این جهت تحقیق حاضر پس از بررسی کتب و نظرات محققین پیشین منتج به این شد که ضرر ناشی از عزل، ناهنجار و از نظر اخلاقی و در دید عرف ناروا است.

مقاله حاضر ضمن بررسی ماهیت حقوقی ماده 679 ق. م در خصوص شروط ضمن عقد را بیان می دارد و با توجه به این که عنوان می کند که موکل می تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند،.... و این حق عزل را ضمن عقد لازمی از خود سلب می کند. از آن جایی که طبق ماده ۹۵۹ ق. م. هیچ کس نمی تواند حقوق مدنی را از خود سلب کند مگر این که حقوق جزئی یا کوتاه مدت باشد در تعارض است. محقق در این پژوهش ضمن بررسی کتب و مقالات و نظرات محققین، فقها و علمای حقوق، اکثریت قریب به اتفاق معتقدند که شرط ضم ن عقد، ماهیت عق د جایز را برهم نمی زند ولی وفای به شرط را ال زام آور و صحیح می دانند.