رحیم صائمی

از نظر راهبردی، منطقه خزر به دلیل وجود ذخایر انرژی و انتقال آن به بازارهای مصرف یکی از مهم ترین قسمت های جهان در سا ل های اخیر تبدیل شده است و همین امر باعث شد تا این منطقه توجه قدر ت های منطقه ای و ابرقدرت های جهانی را به خود جلب نماید. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و افزایش تعداد کشورهای ساحلی، دیدگاه ها و نظرات متفاوتی راجع به رژیم حقوقی حاکم بر دریای خزر مطرح شده است. این مقاله با استفاده از مدل سهم بری قوس یکسان و تلفیق روش های مختلف تقسیم بندی، نقشه و مساحت دریای خزر را به شکلی عادلانه تقسیم نموده و در عین حال سعی شده است به اصل عدالت و انصاف توجه گردد. اینکه سهم هریک از کشورهای حاشیه دریای خزر در برداشت از ذخایر تثبیت شده در حامل های انرژی چه میزان باید باشد به عنوان سؤال اصلی مقاله حاضر است. نتایج نشان می دهد در سهم بری منطقه مشاع، سهم هریک از کشورها 20 درصد خواهد بود. در سهم بری کلی، کشور قزاقستان با (28 درصد)، ایران (23 درصد)، روسیه (22 درصد)، ترکمنستان (14 درصد) و آذربایجان (13 درصد) از مساحت دریای خزر را به خود اختصاص داده اند.

امروزه صادرات غیرنفتی نقش مهمی در ارز آوری کشور ایفا می نماید. مطالعات تجربی مربوط به صادرات نشان می دهد که میزان صادرات بنگاه ها تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله نرخ ارز، بهره وری و سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه می باشد. هدف مطالعه حاضر بررسی اثر سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه بر عملکرد صادراتی بنگاه های صنعتی استان های کشور طی سال های 1394-1379 با استفاده از روش گشتاور تعمیم یافته سیستمی است. به دلیل تغییرات جغرافیای سیاسی استان ها در سال های مذکور، تقسیمات کشوری شامل 28 استان در نظر گرفته شده و استان های البرز، خراسان شمالی و جنوبی به صورت استان های جداگانه در مطالعه لحاظ نشده اند. داده های مورد نیاز با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای، از گزارش های سرشماری سالانه کارگاه های صنعتی بالای ده نفر کارکن و بیشتر و حساب های منطقه ای مرکز آمار ایران جمع آوری شده است. نتایج حاصل از برآورد مدل نشان می دهد سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه تأثیر مثبت و معنی داری بر بهبود عملکرد صادراتی بنگاه های صنعتی دارد به طوری که با افزایش یک درصدی سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه، عملکرد صادراتی بنگاه های صنعتی 063/0 درصد افزایش می یابد. در کنار بررسی اثر سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، متغیرهای توضیحی مانند هزینه تبلیغات، بهره وری نیروی کار، سرمایه انسانی، سهم بازار بخش صنعت از کل بازار هر استان و مخارج کل بخش صنعت مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج حاکی از تأثیر مثبت آنها بر عملکرد صادراتی بنگاه های صنعتی دارد. همچنین یافته ها نشان داد متغیر بهره وری نیروی کار و سهم بازار بخش صنعت در بین متغیرهای توضیحی به ترتیب بیشترین تأثیر را بر عملکرد صادراتی داشته اند.