فرزاد اناری

حوزه شرقی شهر تهران همواره در معرض خطرات شدید احتمالی ناشی از بحران های طبیعی و انسان ساخت است، به گونه ای که در برنامه ساختاری- راهبردی این حوزه به تدبیر راهکارهای نوین در جهت کاهش خطرپذیری و ارتقای کارایی مدیریت بحران تأکید شده است. هدف این مقاله ارزیابی تأثیر ساختار شبکه ارتباطی حوزه شرقی طرح راهبردی شهر تهران بر تاب آوری آن در برابر بحران ها است. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که ساختار شبکه ارتباطی حوزه شرقی طرح راهبردی شهر تهران بر تاب آوری شهر چه تأثیراتی دارد؟ پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی با رویکرد عملی و حل مشکل و از لحاظ ماهیت و روش، تحلیلی- تجویزی بر پایه داده های کمی است. در این مقاله با توجه به قابلیت روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی در راستای نظرات کارشناسان و در نظر گرفتن طیف وسیعی از معیارهای کیفی و کمی چندگانه در مسیر تحقیق، روش مذکور برای به کارگیری در نمونه موردی برگزیده شد. بر مبنای یافته های پژوهش، بیش از 45 درصد از وسعت حوزه با خطرپذیری نسبتاً بالا در برابر بحران های طبیعی و انسان ساخت روبروست. این در حالی است که با به کارگیری هفت معیار مؤثر بر ارتقای تاب آوری در دو طبقه کلان شامل خصوصیات شبکه (تراکم جمعیتی، ظرفیت معابر و الگوی سفر ساکنین) و ایمنی شبکه (درجه محصوریت، ظرفیت های اجتماعی ساکنین، کیفیت ابنیه و تراکم ساختمانی ) مشخص گردید که حدود 28 درصد از معابر فاقد تاب آوری لازم در زمان پس از بروز بحران خواهند بود و همچنین توانایی بازگشت به وضعیت تعادل و شعاع پوشش دهی، در جهت امدادرسانی و اسکان موقت شهروندان به شدت پایین است.

شبکه معابر ارتباطی از مهمترین عناصرساختار کالبدی شهربه ویژه بعدتاب آوری معیاری برای سنجش میزان توانایی نظام شهری برای جذب تغییرات وسازمان دهی مجدد تغییرات حاصل از اختلالات، پایداری شهر و ظرفیت سازی می باشد. حوزه شرقی شهرتهران همواره درمعرض خطرات شدید احتمالی ناشی از بحران های طبیعی و انسان ساخت می باشد..هدف پژوهش،تحلیل وارزیابی متغیرهای موثربر ارتقای تاب آوری، تشخیص وتفکیک عوامل اثرگذار برآسیب پذیری وکاهش تلفات و خسارات ناشی از بروز بحران دربرابربحران های طبیعی وانسان ساخت در ﺷﺒﮑﻪ معابرﺷﻬﺮی ناشی از زلزله در حوزه شرقی تهران است. روش این پژوهش از نظر هدف کاربردی و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد مطالعه با استفاده از منابع کتابخانه ای و همچنین بررسی های پیمایشی و میدانی به دست آمده است.برای تحلیل داده ها ازتکنیک و مدلAHP، با استفاده از نرم افزار Expert choice وGIS بهره گرفته شده است.نتایج نشان می دهدکه: با بکارگیری هفت معیار در دو طبقه کلان با توجه به تراکم جمعیتی و انسداد معابر منطقه 13،بیشترین آسیب پذیری معابر را بزرگراه امام علی و بسیج و محورهای منتهی به آنها، براساس الگوی سفر ساکنین شبکه ارتباطی بخش شمالی حوزه مناطق 4 و 8 با تاکید بر بزرگراه همت و امام علی بیشترین انسداد،معابر با توجه به درجه محصوریت مرتبط به مناطق 14،13 و 15،شناسایی ظرفیت های اجتماعی ساکنین مربوط به منطقه 15،فرسودگی کالبدی مناطق 14،13و15، ومولفه تراکم ساختمانی مناطق 8 و 13بیشترین آسیب پذیری را در زمان حوادث و بحران ها خواهند داشت.