عبدالرسول دیوسالار

پیگیری همزمان دو مطالبه امنیت و توسعه در سیاست خارجی معاصر ایران ماهیتی پارادوکسیکال دارد، به طوری که دستیابی به امنیت از فرصت های توسعه ای کاسته و تلاش برای توسعه، اقدامی برای نقض امنیت تفسیر شده است. این وضعیت به مسئله بزرگ تری با عنوان روابط امنیت-توسعه بازمی گردد. برای سیاستمداران ایرانی در بسیاری از مقاطع تاریخی، تعیین رابطه میان این دو مطالبه چالشی اساسی بوده است. این مقاله با بررسی الگوهای ارتباطی میان امنیت –توسعه و شیوه های سیاستگذاری که متناسب با این الگوها پدید می آیند، تلاش دارد ضمن مطالعه موردی مقطعی ویژه از تاریخ سیاست خارجی ایران به این پرسش بپردازد که در این دوره چه ارتباطی میان امنیت-توسعه برقرار شده است؟ بررسی روابط ایران- شوروی در سال های 1357-1340 این فرضیه را تقویت می کند که محمدرضا پهلوی از امنیتی سازی توسعه برای پاسخ همزمان به نیازهای امنیتی و توسعه ای کشور استفاده کرد. این مدل موجب برهم خوردن موازنه امنیت- توسعه در سیاست خارجی ایران شد و با وجود برنامه ها و فرصت های عظیم برای توسعه در ایرانِ آن زمان، به سبب هماهنگ نبودن سیاست های امنیتی و توسعه ای در تأمین هر دو این نیازها با چالش هایی اساسی مواجه شد.