سمانه کیانی بیدگلی

نقالی شاهنامه و تعزیه خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تاکنون طرفداران بسیاری داشته اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه ای، دو هنر نقالی و تعزیه خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار می دهد. دو هنر مذکور دارای شباهت هایی همچون: تقسیم دوگانه آواها یعنی: 1. «آواهای مختلف نقال در نمایش» و 2. «تقسیم بازیگران تعزیه به دو دسته مخالف خوان و موافق خوان»، «ایجاد جریان موضوعی واحد در زمینه  ستیز حق و باطل و خیر و شر» و «همچنین نگاشتن نمایش صحنه در نسخه و طومار» است. از سوی دیگر، تعداد بازیگر، چهره ظاهری بازیگران، داشتن لباس مخصوص و موسیقی میان متن از وجوه افتراق بین دو هنر نقالی و تعزیه است. یافته های پژوهش این انگاره را نیز سامان می دهد که تعزیه، گونه ای منشعب از هنر نقالی است. اما نمایش تعزیه به واسطه جریان یافتن آیین و مذهب در جوهره آن، در میان مردم بیشتر جلوه یافته و صورت ساخته پرداخته آن، روند رو به رشدی را طی کرده است و نسبت به نقالی، نمود شکوهمندتری را در عناصر اجرایی داشته است.