ماهک روهینا

نقش سرو که با عقاید آئینی و رسوم و فرهنگ ایرانی، مرتبط است، درقالی ایرانی، به وفور دیده می شود. کاربرد این نقش براساس باورها و عقاید هر دوره ای از هنر ایران است و استفاده از آن در قالی، دلیل بر اهمیت  این نقش نزد ایرانیان، از دیرباز تا کنون است. مسئله  این پژوهش شناخت اصالت نقوش ایرانی و ادارک بهتر معانی طرح های اسطوره ای و مفاهیم عمیق آن هاست. این پژوهش از نظر روش توصیفی – تحلیلی است  که به شیوه اسنادی با توجه به نقش سرو در قالی صفوی و قاجار  انجام گرفته است. در این پژوهش از هر دوره چند نمونه(6 نمونه از فرش های دوره صفوی و 12 مورد از فرش های دوره قاجار) قالی دارای طرح سرو تحلیل گشته است. هدف کلی تحقیق شناخت گونه های مختلف سرو و همجواری آن با موجودات دیگر(جانوران نگهبان) است. چند نمونه سرو در قالی های دوره صفوی و قاجار به کار رفته و نقش موجودات هم جوار با سرو در این قالی ها چیست سوالاتی است که در این تحقیق به آن ها پاسخ داده می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عقاید و باورهای فرهنگی موجود در هر دوره بر چگونگی شکل گیری اسطوره سرو تأثیر گذار بوده و سرو در هر دوره تاریخی دارای معانی و مفهوم خاصی از جمله جاودانگی، آزادگی، قدرت و استقامت بوده است. در دوره صفوی نقش سرو یادآور دنیای معنوی، نشان عزت و قدرت پادشاهی، و تزئینی است. در دوره قاجار هم جایگاه آن تزئینی و نیز نشانی از قدرت پادشاهی است.

از میان هنرهای سنتی، معماری اسلامی و تزیینات وابسته به آن همواره بستری مناسب برای حضور عناصر تجسمی گوناگون، به ویژه آرایه های تزیینی بوده است. آرایه هایی که هر کدام دارای راز و رمزهایی است که هنرمند مسلمان با توجه به بنا از آن ها برای تزیین استفاده می کند. در ایران دوره اسلامی وجود آمیزه ای از هنرهای ایرانی و اسلامی منجر به تکوین شکل نوینی از معماری گردید. دوره حکومت ایلخانان(651-736ق) یکی از ادوار مهم از نظر هنر معماری در ایران است. شماری از بناهای برجای مانده از دوره ایلخانیان، همچون آرامگاه خواجه علی صفی مصداق روشنی از این غنای هنری است که به سبب برخورداری از توانمندی های بالقوه تصویری، می تواند کاربردی امروزین یافته، در شاخه هایی از هنر معاصر همچون گرافیک، استفاده شود. مسئله ای که اینجا مطرح می گردد مسئله ظرفیت های قابل انتقال ابعاد هنری این بنا به دوره جدید است. این پژوهش به روش «تاریخی-تطبیقی» و گردآوری یافته ها در منابع کتابخانه ای و اسنادی و بررسی های میدانی صورت گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از این است که آرامگاه خواجه علی صفی با برخورداری از مجموعه ای از نقوش تزیینی و آرایه های هنری از ظریفت بالایی در انتقال مفاهیم هنری دارد. با توجه به رعایت کیفیت و سواد بصری ممتاز این نقوش، تزیینات یاد شده می تواند به منبع تصویری غنی برای طراحان گرافیک امروز تبدیل شود.   اهداف پژوهش 1. مطالعه و واکاوی نقوش آرامگاه خواجه علی و ابعاد گرافیکی آن. 2. بازشناسی تزئینات آرامگاه خواجه علی صفی. سؤالات پژوهش 1. نقوش آرامگاه خواجه علی صفی دارای چه ویژگی ها و سواد بصری هستند؟ 2. تنوع عناصر تزیینی آرامگاه  خواجه علی صفی چگونه است؟