مسعود ملایی

ایالات متحده آمریکا در سال های اخیر با اعمال فشارهای مضاعف به بهانه وجود شائبه در برنامه هسته ای ایران، تحریم های بی سابقه ای را علیه جمهوری اسلامی اعمال کرده است. علاوه بر این، به کمک دستگاه های تبلیغاتی خود تلاش کرده تا افکار عمومی جهان را نسبت به ایران حساس کرده و چهره ای جنگ طلب از کشور در ذهن جهانیان تصویر کند. به نظر می رسد راه برون رفت از فضای فعلی و خنثی کردن راهبردهای سیاسی و دیپلماتیک ایالات متحده، بهره گیری از مؤلفه های مولد قدرت نرم جمهوری اسلامی است. در این راستا می توان از «دیپلماسی عمومی» به مثابه ابزار قدرت نرم جمهوری اسلامی جهت «تصویر سازی» مثبت و حقیقی در افکار عمومی جهان بهره برد. به عقیده برخی از نظریه پردازان تنها راه مهار ایران از طریق قدرت نرم آمریکا است که هزینه کمتر و نتیجه بهتر و سریع تر می دهد. دولت آمریکا در طول تجربه خود از عملکرد و ماهیت عقیدتی و فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران، به این نکته مهم وقوف پیدا کرده است که ماهیت، چیستی، توان و قدرت ایران، بیش از هر چیز معطوف به توانمندهای نرم، فرهنگی و ارزشی است. به همین جهت این کشور در کنار رویکرد تحریم، تهدید و فشارهای اقتصادی و سیاسی خود به مقابله نرم روی آورده و در پی تضعیف پایه های اعتقادی نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک راهبرد کلیدی برآمده است.

منطقه خلیج فارس همواره به عنوان یکی از مناطق مهم امنیتی، راهبردی و اقتصادی در نظام بین الملل از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده، به گونه ای که در طول قرن های اخیر، پیوسته مورد توجه قدرت های بزرگ جهانی بوده و از تجاوز آنها در امان نمانده است. با اکتشاف نفت، و با توجه به نقش اساسی آن در اقتصاد جهانی، امنیت و ثبات این منطقه دغدغه ی اصلی کشورهای منطقه و جهان است. عمده ترین نگرانی کشورهای منطقه و قدرت های بزرگ غربی در منطقه ی خلیج فارس، مسئله ی «امنیت» بوده است. موقعیت راهبردی منطقه خلیج فارس، بازارصدور کالا، تجهیزات نظامی و ذخایرعظیم انرژی از مشخصات و مختصات مهم این منطقه است. اهمیت منطقه خلیج فارس به دلیل موقعیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک آن و لزوم حفظ امنیت این منطقه موجب ارائه الگوهای امنیتی متعدد و متنوعی از سوی کشورهای منطقه و گاها بازیگران خارج از این حوزه جغرافیایی شده است که در این میان به نظر می رسد دیدگاه و الگوی اتخاذ شده توسط عربستان صعودی و عراق به جهت موقعیت و اهمیتی که این دو کشور در ترتیبات امنیتی منطقه خلیج فارس دارا می باشند از اهمیت خاصی برخوردار است. بررسی و مطالعه تطبیقی عوامل، عناصر و مؤلفه های مؤثر در طرح ریزی امنیت خلیج فارس در این دو کشور که در کنار ایران بازیگران مهم در حوزه خلیج فارس محسوب می شوند، هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد.