علیرضا قربانیان

انتخاب و پیاده سازی سیاست های گردشگری روستایی به هدف توسعه و عمران، با چالش ها و نوسانات متعددی روبرو است زیرا عوامل مختلفی همچون؛ تعاریف پیچیده و متفاوت از گردشگری روستایی، دیدگاه کوتاه مدت عاملان درگیر با گردشگری و ناهمگونی سلایق و باورهای آن ها، نیروهای اقتصادی موجود، مدیریت مبهم، عبور مصوبات از بخش های متفاوت و ... بر سرا راه این امر وجود دارند. به منظور تعیین شناسایی و اولویت بندی شاخص های سیاست گذاری های توسعه و عمران در روستاها باید به چالش ها و موانع موجود را شناسایی و در جهت رفع آن ها کوشید در این تحقیق با رویکرد توصیفی – تحلیلی، سعی بر آن است که شاخص های سیاست گذاری گردشگری مؤثر در توسعه و عمران مجموعه روستایی ده بالا ابتدا شناسایی و سپس با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی، اولویت بندی گردد. جمع آوری اطلاعات به دو صورت اسنادی (مقاله، کتاب، مجله، وب سایت های اینترنتی و...) و پیمایشی (پرسشنامه و مشاهده) بوده است. طبق سرشماری 1395 در مجموعه روستایی ده بالا 1012 خانوار موجود می باشد که بر اساس روش حداقل نمونه در تحلیل عاملی، 200 نمونه جهت پاسخ گویی به پرسشنامه انتخاب شد. روایی پرسشنامه توسط روش تحلیل محتوا و نظر خبرگان و متخصصین دخیل در توسعه روستایی تایید گردید و پایایی ان با روش ضریب تصنیف به مطلوب برآورد گردیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های تحلیل عاملی با نرم افزارهای SPSS و Excel استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که شاخص ها در 5 مرحله اولویت بندی قرار دارند که در اولویت بندی مرحله اول؛ چهار متغیر وجود دارد که سه متغیر آن از مؤلفه های اجتماعی، در اولویت بندی مرحله دوم چهار متغیر وجود دارد که سه متغیر آن از مؤلفه های اقتصادی توسعه و عمران گردشگری در مجموعه روستایی ده بالا می باشد از سوی دیگر متغیرهای زیست محیطی در مرحله های سوم، چهارم و پنجم می باشند که این بیانگر اهمیت کمتر شاخص های سیاست گذاری زیست محیطی نسبت به شاخص های اقتصادی و اجتماعی است.

فرآیند مطلوب زیست در جوامع روستایی، ضرورت نیاز به برنامه ریزی کاربری اراضی را مطرح می سازد، در این راستا سیاست هایی برای تنظیم تحوّلات کاربری اراضی در روستاها مدنظر قرار گرفت که یکی از مهم ترین این سیاست ها، اجرای طرح های هادی در سطح روستاها برای کنترل کاربری های موجود و پیش بینی کاربری ها آینده می باشد ولی امروزه عواملی از جمله عوامل قانونی، عوامل اقتصادی، عوامل طبیعی و عوامل جمعیتی باعث شده تغییرات گسترده ای در کاربری اراضی بر خلاف طرح های هادی در سطح روستاها انجام گیرد این تحوّلات که غالباً در اثر فعّالیتّ های انسانی روی می دهد، به دلیل نبود برنامه ی منطقی، بی توجّهی به توسعه ی پایدار ، نداشتن مدیریت یکپارچه و بدون در نظرگرفتن محدودیّت های زیست محیطی و ... به یکی از مهم ترین معضلات روستاها در فضای نوین تبدیل شده است. از این رو با توجه به حساسیت مسئله، این تحقیق بر آن است تا مشخص کند که کدام یک از عوامل مذکور بیشترین اثر را در تغییرات کاربری در سطح روستاهای شهرستان تفت دارد و میزان این اثرگذاری در چه حدّ است و آیا می توان این تغییرات را در قالب مدل های رایج مناسبات شهر و روستا تجزیه و تحلیل کرد. پژوهش پیش رو از لحاظ هدف کاربردی- توسعه-ای و از حیث شیوه روش تحقیق ترکیبی و مختلط، حاصل روش های تحلیلی – کیفی گرا (ژرفانگر) و توصیفی- کمی گرا (پهنانگر) می باشد تکنیک جمع آوری داده های توصیفی- آماری مبتنی بر روش های حضوری و کسب آمار مورد نیاز از ادارات و سازمان ها و پردازش با نرم افزار EXCEL بوده و تکنیک گردآوری اطلاعات تحلیلی بر اساس روش های اسنادی- کتابخانه ای (مقاله، کتاب، مجله، وب سایت های اینترنتی و... ) است. یافته های تحقیق نشان می دهد در این تغییر کاربری ها میزان تأثیرگذاری عوامل جمعیتی و طبیعی مهم ترین عوامل بوده و دو عامل دیگر (قانونی و اقتصادی) را تحت الشعاع قرار داده است.