اسماعیل طوری

تاریخ نگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دوره جدیدی می شود. بررسی آثار به جا مانده از تاریخ نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در این عصر، نشان دهنده ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روش های نگارش آثار، موضوعات تواریخ، زبان این آثار، انگیزه ها و اهداف مورخان و همچنین مخاطبان این تواریخ محلی می باشد. بر همین اساس؛ اقدام بعدی در جریان تحقیق، بعد از پی بردن به تغییر در روند نگارش تواریخ محلی، کنکاش در چرایی این تغییرات می باشد؛ که برای سهولت در این امر، تواریخ محلی دوره سلجوقی در سه دسته تواریخ شخصیت محور، سیاسی و ترکیبی دسته بندی شده است. بررسی تواریخ محلی این دوره در دسته بندی فوق، نشان می دهد که عامل اساسی در تغییر روند نگارش تواریخ محلی، به روی کار آمدن گسترده طبقه ادیب  مورخان برمی گردد. این مورخان، انگیزه ها و اهداف متفاوتی از نوشتن تواریخ محلی، نسبت به پیشینیان دارند و تفاوت در انگیزه های این مورخان باعث می شود تا در روش های مورد استفاده خود در نگارش تواریخ محلی نیز تجدیدنظر کنند. به روی کار آمدن این طبقه جدید از مورخان، موجب تغییر در پایگاه طبقاتی مخاطبان تواریخ محلی گشته و در نتیجه این امر، زبان فارسی جایگزین زبان عربی در نگارش تواریخ محلی می گردد. تحقیق اخیر از نوع تحقیقات تحلیلیِ تاریخی بوده و روش مورد استفاده در آن نیز روش تبیینی می باشد. اما در عین حال از اصول و مبانی جامعه شناسی معرفت نیز در بررسی منابع بهره برده شده است.