رؤیا فیاض

اوا دومانسکا (متولد 1963) دانش آموخته رشته تاریخ و استاد دانشگاه آدام میسکویچ در پوزنان لهستان و هم چنین دانشگاه استنفورد است. زمینه مطالعاتی گسترده او، شامل حوزه های انسان شناسی، نظریه در تاریخ و تاریخنگاری، روش شناسی در تاریخ و هم چنین رویکردهای تازه به اومانیسم می باشد. رساله دکتری او با موضوع تاریخنگاری در پرتو روایت و اومانیسم پست مدرن زیر نظر بزرگانی چون هانس کلنر و فرانک انکراسمیت به انجام رسید. این مقاله، به همراه چند اثر دیگر او، از آن دسته آثار ارزشمندی است که بر تفکر هایدن وایت متمرکز شده است. اما در این آثار بینش هایی درباب وایت یافت می شود که، برخلاف بنیان های معرفتی و روشی این متفکر، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. جان مایه این مقاله، سویه های فلسفه تاریخ نظری در اندیشه یک نظریه پرداز پست مدرن است. دومانسکا در سراسر مقاله پیش رو، در حال ارائه تفاسیری از اثر معروف وایت، فراتاریخ، است و طرح این مسئله مهم که چگونه نظریات زبانی و روایتی پست مدرن در تفکر وایت با دیدگاه های کل باور او به تاریخ کنار هم می آیند و منجر به تأسیس نوعی فلسفه تاریخ نظری با بنیان های اخلاقی می گردد. از سوی دیگر این مقاله، راه را برای علاقه مندان این حوزه در مطالعه، فراتاریخ، هموار می سازد.

هایدن وایت متفکر، مورخ و فیلسوف آمریکایی است که با رویکرد جدیدی که به تاریخ دارد، از دیگر همتایان خود متمایز می شود. وی تاریخ را از منظر نظریه ادبی مورد بررسی قرار می دهد و به بحث روایت سازی در تاریخ توجه خاصی نشان می-دهد. گرچه نوع نگاه ادبی وایت به مباحث فلسفه تاریخ، پیش تر از او نیز وجود داشته است اما مسئله ای که کار وایت را از متفکران کلاسیک متفاوت می دارد، نگاه زیباشناسانه و استعاری او می باشد که از دل رهیافت های پست مدرن به وجود آمده و شباهتی به نوع نگاه کلاسیک ندارد. وایت به تازگی در سن 90 سالگی درگذشت و معروفترین اثر وی "فرا تاریخ" است. سنگ بنایی را که وی در مباحث فلسفه نظری تاریخ پی ریزی کرد، کسانی چون، انکر اسمیت، کیت جنکینز، آلان مانسلو، اولافسون و دیگران دنبال می کنند. در مصاحبه ی زیر، نسبت میان تاریخ و ادبیات از نگاه این متفکر مورد بررسی قرار گرفته است.