معصومه خجسته

تقابل های دوگانه از جمله عوامل زبانی است که با تأثیرگذاری در سطح نحوی و فکری یک اثر، ساختار آن را هنری تر می سازد و در بررسی های معناشناختی و ساختاری از عناصر بنیادین دستیابی به ساختار و جهان فکر و اندیشه آثار ادبی است. در این تحقیق که با روش کتابخانه ای و با هدف شناخت هر چه بهتر دنیای شعری شاعران دفاع مقدّس انجام پذیرفته است، تلاش شده تا اشعار این دوره با رویکرد توصیفی – تحلیلی، براساس تقابل های دوگانه بررسی گردد. بدین منظور1340 جفت واژه متقابل، همراه با بسامد آن ها در شعر سه تن از شاعران برجسته این دوره ( قیصرامین پور، عبدالجبارکاکایی و علیرضا قزوه) استخراج و بر اساس انواع تقابل ها طبقه بندی گردید. بررسی و تحلیل داده ها نشان داد که انواع تقابل ها (مدرّج، مکمّل، دوسویه، جهتی و غیره) در شعر این دوره یافت می شود و تقابل های مکمّل و ضمنی بیشترین بسامد را دارند. نتیجه دیگری که در بررسی این اشعار حاصل شد این است که در سطح محتوایی نیز مفاهیم و اندیشه هایی در تقابل با یکدیگر قرارگرفته اند و می توان گفت کاربرد تقابل ها به فرایند معناسازی و برجسته سازی مفاهیم مربوط به جنگ، دفاع مقدّس و مسایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مدنظر شاعران کمک شایانی کرده و توانسته است دغدغه های ذهنی شاعران را از طریق برجسته سازی منتقل کند. نکته قابل توجه دیگر در کاربرد تقابل ها این است که در ساختار صورخیال اشعار نیز تأثیر بسزایی دارند و پایه بعضی صنایع ادبی مانند تلمیح، تشبیه،جناس، استعاره و غیره قرارگرفته اند.

آثار برجسته و فاخر ادبی در حوزه ادبیات رسمی کشور ها قرار می گیرد. در برابر ادبیات رسمی، ادب عامه است که گنجینه ای از فرهنگ، آداب، رسوم، عقاید و آمال عامه مردم محسوب می شود. قصّه های عامیانه، ویژگی هایی دارند که از ادبیات رسمی، متمایز می شوند. هفت پیکر نظامی گنجوی یکی از داستان های منظوم ادبیات رسمی محسوب می شود؛ درحالی که داستان های میانی این منظومه ویژگی های ادب عامه را دارد. این پژوهش با مطالعه کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش ، حکایت های هفت پیکر  است. نتایج بررسی نشان داد که در این حکایت ها، ویژگی های قصّه های عامیانه همچون ایستایی شخصیت ها، کلی گرایی، پی رنگ ضعیف، زمان و مکان نامشخص، زاویه دید یکسان، برتری اصول اخلاقی و نقش پُررنگ سرنوشت دیده می شود. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که حکایت های ذکرشده در هفت پیکر، جزئی از ادبیات عامیانه زمان نظامی یا پیش از آن بوده است و نظامی با قدرت تخیّل و هنرنمایی در توصیف، این حکایت ها را بازآفرینی کرده است.

هدف این پژوهش، تأثیر پیش سازمان دهنده مقایسه ای بر پیشرفت درس ریاضی اول دبیرستان بوده است. برای این منظور نمونه ای به حجم 63 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستان های ناحیه 1 شهر قم در سال تحصیلی 89-88 به صورت تصادفی در قالب 2 کلاس انتخاب شدند، که روش نمونه گیری خوشه ای بوده و نوع طرح پژوهش نیمه تجربی است، که حجم نمونه به وسیله فرمول کوکران 63 دانش آموز برآورد گردید، که در دو گروه کنترل (31 نفر) گروه آزمایش (32 نفر) تقسیم شدند، ابتدا گروه ها از نظر بهره هوش در پیشرفت درس ریاضی همسان سازی شدند. از 2 گروه، پیش آزمون که پرسش های هماهنگ محقق ساخته بود، گرفته شد. که تفاوت معنی داری وجود نداشت. برای سنجش تأثیر متغیر وابسته، طرح درس بر اساس پیش سازمان دهنده مقایسه ای، برای آموزش گروه آزمایش، برای 8 جلسه تدریس90 دقیقه ای ریاضی اول تدوین شد. و گروه کنترل به شیوه سنتی و معمولی تدریس گردید. سپس از هر دو گروه پس آزمون (به وسیله آزمون محقق ساخته) گرفته شد. نتایج استخراج شده از نرم افزار Spssو t-test نشان داد، بین عملکرد دو گروه در سطح کمتر از 05/0 تفاوت معنی داری وجود دارد، یعنی تدریس به روش پیش سازمان دهنده مقایسه ای در پیشرفت درس ریاضی اول دبیرستان تاثیر زیاد داشته است.