عطا محمدی

فعالیت ها ی هسته ای جمهوری اسلامی ایران، ایجاد بحران ها ی مختلفی را از سوی بازیگران مخالف یا معارض در عرصه ها ی داخلی و بین المللی در پی داشته است؛ افزایش حجم تحریم ها ی شورای امنیت ضد ایران و تهدیدهای مختلفی که ضد برنامه هسته ای ایران شده، شرایط بغرنجی را به وجود آورده است. غرب تلاش دارد ادامه برنامه ها ی هسته ای ایران و ادامه غنی سازی را در چارچوب دستیابی ایران به سلاح هسته ای ترسیم نماید تا از این طریق جامعه بین المللی را در جهت خواست خود تجهیز کند. از سوی دیگر، ایران بر سر حقوق مسلم هسته ای خود (ادامه غنی سازی) برای تأمین نیازهای روزافزون انرژی و دیگر موارد، پافشاری می کند و برنامه صلح آمیز خود را مطرح می سازد. جمهوری اسلامی ایران طی مذاکرات متعددی که با اروپا و بعداً کشورهای عضو 1+5 داشته است، به واسطه سیاسی بودن فضای مذاکرات دوجانبه، هنوز به توافق روشنی بر سر فعالیت ها ی هسته ای خود دست نیافته است. شاید یکی از عوامل این سوءتفاهم بین طرفین نبود دیپلماسی مشخص و روشن و اعتماد سازی در این زمینه باشد. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی اهداف کشورهای غربی در پیگیری مذاکرات هسته ای با ایران مشخص شود و بر این اساس، سعی می شود مناقشه موجود در چارچوب نظریه بازی ها تحلیل گردد و بر این مبنا، روش ها ی مذاکره و دیپلماسی اعتمادساز بین طرفین ارائه شود.

با بررسی تحولات سیاست خارجی ازبکستان متوجه این امر می شویم که هر زمانی که روابط ازبکستان با غرب و نهادهای غربی خوب بوده، شاهد واگرایی این کشور نسبت به سازمان های امنیتی در منطقه آسیای مرکزی و به خصوص ساختارهای روس محور بوده ایم و زمانی که روابط این کشور با غرب دچار تنش شده، تاشکند سعی کرده تا با سازمان هایی روس محور همگرایی داشته باشد. اما این مساله مهم این است که به استثنای وقفه ای که در روابط ازبکستان و غرب در سال 2005 رخ داد، به طور کلی همواره شاهد روند رو به رشدی در روابط ازبکستان با آمریکا و به طور کلی غرب بوده ایم. اکنون نیز شاهد دور جدی همکاری ها میان آمریکا و ازبکستان هستیم، تا جایی که باعث شده این کشور از سازمان پیمان امنیت جمعی خارج شود. در مقاله حاضر تلاش خواهد شد که به سوال «آیا انزوای ازبکستان از پیمان امنیت جمعی تاشکند سبب ضعف این پیمان و در نهایت مقدمه ی گرایش دیگرکشورهای آسیای مرکزی به سمت غرب خواهد بود؟» به روش توصیفی – تحلیلی پاسخ دهیم. و این موضوع را از زمان تشکیل پیمان امنیت جمعی تاشکند پیگیری خواهیم کرد.