جعفر اولادی قادیکلایی

به دلیل روند افزایشی اثرات مخرب تغییر کاربری اراضی ناشی از فعالیت های انسانی، کشف و بارزسازی این تغییرات به منظور برنامه ریزی و تصمیم گیری مدیریتی ضروری است. در این تحقیق، تغییرات کاربری اراضی کلان شهر تهران در طی سال های 2000 تا 2015 موردبررسی قرار گرفت. بدین منظور، از داده های تصاویر ماهواره ای ETM، OLI چهار دوره زمانی 2000، 2005، 2010 و 2015 استفاده شد. همچنین نقشه های رقومی 1:25000 منطقه موردمطالعه و اطلاعات حاصل از بازدید میدانی نیز به منظور تکمیل داده های گردآوری شده مورداستفاده قرار گرفت. پس از پیش پردازش تصاویر و اصلاح آن ها، بارزسازی و استخراج اطلاعات انجام و نقشه های کاربری اراضی برای سال های موردمطالعه استخراج شد. دقت کلی و شاخص کاپا نشان از قابلیت اعتماد نقشه های خروجی از تصاویر مورداستفاده داشت. نتایج نشان داد که در تمامی دوره ها بیشترین سطح مربوط به کاربری انسان ساخت بوده است که روند تغییرات این کاربری از سال 2000 (8/61 درصد) تا سال 2015 (7/78 درصد) افزایشی بوده و بر مساحت این کاربری افزوده شده است. طبق نتایج در طی سه دوره موردمطالعه، کاربری های فضای سبز، بایر و سایر کاربری ها کاهش مساحت داشته اند و میزان این روند کاهشی در دوره زمانی 2000-2005 شدت بیشتری داشته است. اما در مقابل نیز کاربری انسان ساخت در طی سه دوره روند افزایشی نشان داده است این افزایش به دلیل رشد جمعیت بوده و بیشترین افزایش این کاربری در بخش های شمال شرق مشاهده شده است.

این تحقیق به منظور مدل سازی گسترش آتش سوزی با استفاده از مدل Alexandridis و روش اتوماسیون سلولی در بخشی از جنگل های بخش سه نکا-ظالمرود انجام شد. پارامترهای تأثیرگذار بر گسترش آتش-سوزی با توجه به مدل مذکور شامل ارتفاع، شیب، سرعت و جهت باد، نوع و تراکم پوشش گیاهی بودند. به منظور مدل سازی گسترش آتش سوزی و ارزیابی صحت آن، اطلاعات مورد نیاز آتش سوزی واقعی از قبیل نقطه شروع آتش، وسعت حریق، سرعت و جهت باد در زمان آتش سوزی تهیه شدند. همچنین کلیه پارامترهای تأثیرگذار برای محدوده آتش سوزی واقعی، در محیط GIS آماده سازی و کدبندی شدند. در نهایت مدل گسترش آتش سوزی با استفاده از روش همسایگی هشت تایی Moore، برنامه نویسی مدل Alexandridis در محیط MATLAB و فراخوانی لایه های رقومی کلیه پارامترهای تأثیرگذار، برای محدوده آتش سوزی واقعی پیاده سازی شد. برای پیش بینی گسترش آتش سوزی جنگل بر اساس اتوماسیون سلولی، چندین حالت سلولی و قانون انتقال آتش سوزی در نظر گرفته شد. با انتخاب نقطه شروع آتش سوزی، نمایشی پویا از گسترش جبهه آتش سوزی ارائه و در پایان تعداد سلول های سوخته و سالم مشخص شد. به منظور ارزیابی کیفی صحت مدل مورداستفاده، نتایج خروجی جهت گسترش آتش و نحوه پیش روی جبهه گسترش با محدوده آتش سوزی واقعی مورد مقایسه قرار گرفت. به منظور ارزیابی کمی صحت مدل مورداستفاده از دقت کلی و شاخص کاپا استفاده گردید. دقت کلی و شاخص کاپای بدست آمده به ترتیب برابر 88/0 و 74/0 بوده که بیان گر دقت پیش بینی مدل گسترش آتش سوزی و مطلوبیت روش اتوماسیون سلولی در مدل سازی گسترش آتش سوزی در تحقیق حاضر می باشد.

امروزه صاحب نظران در عرصه محیط زیست شهری از کارشناسان جنگل داری شهری و فضای سبز گرفته تا معماران منظر و محیط زیست هر کدام سعی خود را بر این نهاده اند تا با ارائه راهکارهای جدید، میزان فضاهای سبز شهری را افزایش داده و در جهت واردکردن فضای سبز به شهرها، به عنوان بخش جاندار محیط شهری، بهترین راه حل ها را ارائه دهند. در این میان، سبزراه ها علاوه بر تأمین نیاز شهرها به فضای سبز می توانند در عرصه حمل ونقل پاک شهری ایفای نقش کنند. در این پژوهش سعی شده جهت چگونگی برنامه ریزی سبزراه های شهری بر اساس فرمول جاذبه کالیبره شده و به کمک روش تحلیلی سلسله مراتبی AHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) راهکاری ارائه شود. استفاده از این روش در منطقه یازده شهری کلان شهر مشهد منجر به پیشنهاد سبزراهی به طولی حدود ۵/۱۱ کیلومتر شد. استفاده از این روش در کلان شهرهایی که دارای قطعات طبیعی در میان بافت مصنوعی شهر نیستند و در عین حال خواهان تغییر در فرم شهر و ایجاد ارتباط و تعامل بیشتر انسان به صورت پیاده با فضای شهر هستند، مناسب و انجام پذیر است.

سنجش از دور، برای گردآوری اطلاعات مربوط به تغییرات کاربری در مناطق شهری نقش اساسی دارد. یکی از کامل ترین روش ها در استفاده از این اطلاعات، طبقه بندی است. در میان روش های گوناگون طبقه بندی، استفاده از آنالیز بافت تصویر برای طبقه بندی عوارض انسان ساخت، مناسب است؛ زیرا آنالیز بافت نه تنها از اطلاعات طیفی، بلکه از نحوه آرایش فضایی پیکسل ها در انجام طبقه بندی بهره می برد. طبقه بندی محیط شهری به دلیل یکنواخت نبودن طبقات، پایین ترین صحت را در بین تمام کلاس ها دارد، درنتیجه پارامترهای بافت تا حد زیادی می تواند صحت تفکیک این کلاس ها را افزایش دهد. هدف از این مطالعه، بررسی قابلیت داده های سنجنده GeoEye-1، مشخصه های بافت تصویر و روش طبقه بندی BRT، برای طبقه بندی کاربری های شهری است. نمونه ها از کل منطقه با استفاده از GPS و با توجه به کاربری های موجود برداشت شده است که 30 درصد این نقاط برای ارزیابی در نظر گرفته شد. مشخصه های بافت تصویر، شامل موارد میانگین، واریانس، آنتروپی، همگنی و عدم تجانس است. در مرحله بعد با استفاده از لایه های اصلی و مشخصه های بافت تصویر اقدام به طبقه بندی شد. نتایج نشان داد این طبقه بندی دارای صحت کلی و ضریب کاپا، به ترتیب 92/0 و 90/0 است.

ارزیابی توان تفرجی به معنای تعیین قابلیت سرزمین برای کاربری اکوتوریسم و تفرج است. در این مطالعه ابتدا با استفاده از مدل مرسوم کاربری توریسم و 5 پارامتر اکولوژیکی (شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، پوشش گیاهی و خاک)، مناطق مناسب برای استفاده تفرجی به دو شکل متمرکز و گسترده در پارک جنگلی سرخه حصار شناسایی شد. نتایج نشان داد که 223/297 هکتار از سطح پارک توان تفرج گسترده طبقه 1، 465/86 هکتار توان تفرج گسترده طبقه 2، 126/1 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 1 و 417/137 هکتار توان تفرج متمرکز طبقه 2 را داشته و 212/16 هکتار از سطح پارک حفاظتی است. با بررسی های میدانی مشخص شد که یکی از مشکلاتی که سبب افزایش ناهنجاری در طبیعت پارک می شود، عدم توجه به کلیه عوامل اساسی مؤثر در تعیین قابلیت تفرجی پارک (امکانات تفریحی و منابع آبی) می باشد. به همین منظور برای ارزیابی استفاده مناسب گردشگران از مکان های تفرجی از مصاحبه حضوری با پرسشنامه استفاده شد. همزمان با این ارزیابی، کلیه نقاط مربوط به منابع آبی و امکانات پارک شناسایی شده و به منظور تهیه نقشه منابع آبی و امکانات پارک با GPSثبت شد. همچنین موقعیت کلیه نقاط داخل طبقات تفرجی، که در آنها پرسشنامه توزیع شده بود نیز ثبت گردید. نتایج نشان داد استفاده مردم از پارک مطابق طبقه بندی صورت گرفته نبوده و تفرج با امکانات، جاذبه ها و منابع آبی پارک ارتباط مستقیم دارد. لذا این فاکتورها به عنوان لایه های اطلاعاتی مثبت با نقشه توان تفرجی بدست آمده رویهم گذاری شده و نقشه نهایی توان تفرجی پارک بر اساس این عوامل بدست آمد. نتایج نهایی نشان داد که روش متداول با وجود کارآیی بسیار، بدلیل در نظر نگرفتن کلیه عوامل مؤثر در تفرج، نیاز به وارد کردن لایه های اطلاعاتی دیگری علاوه بر عوامل اکولوژیکی دارد