مسعود تاره

از جمله تحولات اجتماعی و فرهنگی در دوره قاجار گسترش شیوه نوین آموزشی در مدارس ابتدایی است. اساس شیوه آموزشی که در یک سده گذشته در دبستان ها برای فراگیری خواندن و نوشتن به کودکان به کار رفته است، حاصل نظریه پردازی ها و استفاده از شیوه های نوین آموزشی در دوره قاجار است. مهم ترین تحول در آموزش ابتدایی با رواج شیوه آموزش الفبای صوتی پدید آمد. تنها پس از آنکه مدارس ابتدایی در ایران از این شیوه نوین آموزشی استفاده کردند، این امکان فراهم شد تا آموزش و پرورش به امری عمومی تبدیل شود و با گذر زمان به صورت بخشی از نظام آموزش دولتی درآید. شکل گیری آموزش نوین در ایران متأثر از عواملی چند بوده است: تحصیل دانشجویان ایرانی در مراکز علمی اروپا و روسیه، آشنایی فرهیختگان ایرانی با زبان های بیگانه و الفبای زبان های خارجی، مشاهده تجربه تحول نظام آموزشی در قلمرو عثمانی، برپایی مدارس خارجی در ایران که هر یک به نوبه خود در شکل گیری نظام آموزش نوین در ایران تأثیرگذار بود. این مقاله نظری کوتاه به نخستین تجربه ها و چالش های پدید آمده از آن خواهد داشت.