سید مرتضی رضوی نژاد

اهداف: هدف از پژوهش حاضر بررسی توزیع فضایی آراء کاندیداها در دهمین دورة انتخابات ریاست جمهوری ایران در سطح شهر مشهد و تحلیل تأثیر متغیرهای توسعة اقتصادی، توسعة رفاهی ، توسعة آموزشی در مناطق دوازده گانة شهرداری مشهد بر الگوی رأی شهروندان است. روش: این تحقیق از حیث ماهیت و روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی محسوب می شود. گردآوری اطلاعات تحقیق به صورت کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. جهت بررسی و تحلیل فضایی آراء و نشان دادن نقشه های آن در سطوح تحلیل منطقه های شهرداری مشهد از نرم افزار ArcGIS و ابزار Interpolation - IDW (درون یابی زمین مرجع) بهره گرفته شده و برای محاسبه و آزمون های آماری نیز از نرم افزار PASW استفاده شده است. یافته ها / نتایج: .یافته های پژوهش نشان می دهد در این کلان شهر نیز همانند دیگر مناطق ایران انتخابات دو قطبی بوده است و بیش از 90% آراء به دو کاندیدای مطرح؛ یعنی احمدی نژاد با 64% و موسوی با 33% اختصاص یافته است. تحلیل فضایی نتایج انتخابات در شهر مشهد نشان می دهد احمدی نژاد در 11 منطقه از مناطق شهرداری مشهد بیش از 50 درصد از آراء را کسب کرده است و موسوی نیز در دو منطقة 11 و 2 شهرداری مشهد بیش از 50% آراء را به خود اختصاص داده است. مقایسة تطبیقی این نتایج با شاخص های فرهنگی و اجتماعی شهر مشهد گویای این مطلب است که موسوی در مناطق توسعه یافته شهر مشهد و احمدی نژاد عمدتا در مناطق کم برخوردار و محروم بیشترین درصد آراء را به خود اختصاص داده اند . نتیجه گیری: توزیع فضایی آراء کاندیداها در مناطق مختلف شهر مشهد تابعی از ویژگی ها و شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مناطق مختلف است. به عبارت دقیق تر، رفتار انتخاباتی شهروندان در مناطق مختلف متناسب با شاخص ها و سطح توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف بوده است و نیازها، علایق و ویژگی های مشترک شهروندان در مناطق مختلف موجب شده است الگوی رأی کاندیداها در مناطق شهری متفاوت باشد. در واقع در شهر مشهد با روند افزایش سطوح توسعه در متغیرهای گوناگون، از درصد آراء احمدی نژاد کاسته شده است و برعکس در مورد سه کاندیدای دیگر به ویژه در سبد رأی موسوی و کروبی این روند معکوس بوده است.

جغرافیای انتخابات از شاخه های جغرافیای سیاسی است که به مطالعة جنبه های جغرافیاییِ انتخابات مانند سازمان دهی فضایی انتخابات، تنوعات فضایی در الگوهای رأی گیری و تأثیر عوامل محیطی و فضایی در تصمیم های رأی دهندگان می پردازد. عواملی که به لحاظ موقعیتی، جغرافیایی و فضایی نوع تصمیم گیری های انتخاباتی را تحت الشعاع قرار می دهند، بسیار گسترده اند. یکی از این عوامل پدیدة همسایگی است که از عوامل اثرگذار در رفتار سیاسی شهروندان و پیدایش الگوهای فضایی انتخابات به شمار می آید. منظور از مقولة همسایگی این است که ساکنان یک محدودة خاص (محله، روستا، شهر و استان) در قالب رأی دهندگان، با نامزدی که در آن مکان زاده شده است یا زندگی می کند، همزادپنداری بیشتری دارند و تصور می کنند که نامزد محدوده (زادگاه) شان تنگناها و مشکلات آنان را بهتر درک می کند؛ ازاین رو بیشتر به او رأی می دهند. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیل نقش متغیر همسایگی در الگوی رأی کاندیداهای دهمین دورة انتخابات ریاست جمهوری در ایران است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و برای تبیین بهتر موضوع با استفاده از نرم افزار GIS نقشه های انتخاباتی ترسیم شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد متغیر همسایگی در الگوی رأی سه کاندیدا از چهار کاندیدا یعنی آقایان محسن رضایی، محمود احمدی نژاد و مهدی کروبی تأثیر زیادی داشته است و دربارة آقای میرحسین موسوی این تأثیر مشهود نیست و به عبارت دقیق تر، عوامل دیگر در مرحلة بالاتری قرار دارند.